H κατάρα της κοινής αγοράς, ένα προφητικό κείμενο του Μ. Φαλτάιτς

Η αλήθεια είναι ότι είχαμε μείνει αρκετό καιρό μακριά σας, καθώς δεν υπήρχε χρόνος για αρθρογραφία. Τώρα όμως επανερχόμαστε δυναμικά!

Ο Μάνος Φαλτάιτς ήταν ένας σημαντικός διανοούμενος από τη Σκύρο, ο οποίος έγραψε το 1963 ένα πολύ μικρό σε όγκο (μόλις 45 σελίδες κείμενο), αλλά μεγάλο σε σημασία βιβλίο, στο οποίο καταδεικνύει την καταστροφή που θα έφερνε η είσοδος της χώρας μας στην τότε κοινή ευρωπαϊκή αγορά. 

Ο Φαλτάιτς χρησιμοποιεί στοιχεία από τα πρακτικά της βουλής, από αγορεύσεις τόσο της κυβέρνησης, όσο και της αντιπολίτευσης, καθώς και άλλων παραγόντων της πολιτικής και οικονομικής ζωής του τόπου. Είναι εκπληκτικό το γεγονός, ότι ΓΝΩΡΙΖΑΝ, γνώριζαν όλοι, και η κυβέρνηση της ΕΡΕ (Καραμανλής), και η αντιπολίτευση του Παπανδρέου. Γνώριζαν και αναγνώριζαν πόσο καταστροφική θα είναι για τον τόπο μας, η είσοδος στην τότε ΕΟΚ (τη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση), και αυτό φαίνεται από τις επίσημες δηλώσεις τους. Παρόλα αυτά, θέλησαν να προχωρήσουν σε αυτή την πράξη, η οποία -όπως φαίνεται από τα κείμενα- στερούνταν πάσης λογικής. 

Τελικά, έμελλε η είσοδός μας να καθυστερήσει κάποια χρόνια (1980). Υπήρχαν -και τότε- φωνές που έλεγαν ή πίστευαν ότι η Ευρώπη χρειάζεται χρόνο, ότι απαιτούνται διαπραγματεύσεις και κάποιες αλλαγές, και ότι ύστερα όλα θα είναι καλά. Τα ίδια λένε δυστυχώς ακόμη και σήμερα, πάνω από μισό αιώνα μετά. 

Το κείμενο είναι πραγματικά προφητικό, μισό αιώνα πριν, προβλέπει τις ολέθριες συνέπειες της λεγόμενης κοινής αγοράς, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. 

Παρατίθεται λοιπόν εδώ, το σημαντικότατο αυτό κείμενο, αυτούσιο, για την ενημέρωση και αφύπνιση του κόσμου.  

Διαβάστε το ολόκληρο!

Θα επανέλθουμε για τις πρωτοποριακές ιδέες και τη φιλοσοφία του Μάνου Φαλτάιτς σε άλλο άρθο. 

Σημείωση: εξυπακούεται ότι η ανάρτηση αυτή δεν έχει κανέναν κερδοσκοπικό σκοπό. Αναφέρεται ότι το βιβλίο αγοράστηκε νομίμως στο μουσείο Φαλτάιτς στη Σκύρο. Η πρόθεση του ιστότοπου είναι η ενημέρωση του κόσμου και μόνο αυτή. Προτείνεται δε ανεπιφύλακτα η επίσκεψη στο αξιόλογο αυτό μουσείο στη Σκύρο, αν το φέρει ο δρόμος σας προς τα εκεί. 

Με τι έμψυχο υλικό θα γίνει η αναστήλωση της παραγωγικής μηχανής της χώρας;

Στην Ελλάδα σήμερα οι τεχνικές ειδικότητες τείνουν να εξαφανιστούν. Οι επίδοξοι νέοι τεχνικοί δυσκολεύονται να σπουδάσουν και να μάθουν μια "τέχνη", πρακτική και πολύ χρήσιμη. 

Από την εμπειρία μου τα τελευταία χρόνια στην τεχνική και επιστημονική εκπαίδευση στα δημόσια ΙΕΚ τα συμπεράσματα είναι απογοητευτικά:
Ειδικότητες που άλλοτε ήταν "must", και που στο κάτω κάτω παραμένουν απολύτως απαραίτητες όπως ηλεκτρολόγοι, ηλεκτρονικοί και υδραυλικοί , εξαφανίζονται σιγά σιγά. 


Οι σπουδαστές πολλές φορές καλούνται να διανύσουν αρκετά χιλιόμετρα και
ώρες (ναι ώρες, όχι ώρα) για να φοιτήσουν στο "πλησιέστερο" ΙΕΚ. Αυτό το γνωρίζαμε και από παλιά. Μόνο που πλέον αν εξαιρέσει κανείς τους τεχνικούς υπολογιστών, και τους τεχνικούς μηχανοτρονικής ( : μηχανικούς αυτοκινήτων), οι άλλες ειδικότητες τείνουν να εξαφανιστούν. 

Ας δούμε κάποια στοιχεία για την Αθήνα (και πανελλαδικά):

• Ηλεκτρολόγοι: 1 τμήμα (3 σε όλη την Ελλάδα)

• Τεχνικοί αυτοματισμού: 1 τμήμα (6 πανελλαδικά)

• Ψυκτικοί: 3 τμήματα (7 πανελλαδικά)

• τεχνικοί θέρμανσης: 2 (10 πανελλαδικά, αυτό πάει κάπως καλύτερα στην επαρχία, λόγω φυσικού αερίου)

όμως ο παλιός, κλασσικός υδραυλικός ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ!!!

Υπάρχει ένα κενό, καθώς η νέα ειδικότητα "τεχνικός μηχανικός θερμικών εγκαταστάσεων και τεχνολογίας πετρελαίου και φυσικού αερίου" ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ! Λες και στην Ελλάδα δεν έχουμε ανάγκη από υδραυλικούς!Μήπως όμως υπάρχει ειδικότητα "ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ";;;

Μάλλον δεν έχουμε ανάγκη στην Ελλάδα από ηλεκτρονικούς.
Ηλεκτρολόγους έχουμε 1 σχολή στην Αθήνα, μία! Α! και μία στην Αίγινα. 

Όλοι όσοι "κόπτονται" για την αναστήλωση της παραγωγικής μηχανής στην Ελλάδα, αλήθεια, με τι έμψυχο υλικό θα το καταφέρουν;

Υπάρχει άραγε κάποια εθνική πολιτική στο θέμα και ποια είναι αυτή;

Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν και για την πρωτογενή παραγωγή. Φυσικά στην Αθήνα δεν υπάρχει κανένα ΙΕΚ, αλλά και σε ολόκληρη την επαρχία υπάρχουν:

• 6 σχολές αμπελουργών-οινοποιών

• 9 σχολές τυροκόμων

• και 10 (!) σχολές μελισσοκόμων

Αλήθεια, πώς, με ποιους ανθρώπους θα μπορέσει να ανασυνταχθεί η ελληνική παραγωγή; Και μην βιαστεί κάποιος να πει ότι θα τα κάνουμε εμπειρικά. Πλέον για τα πάντα χρειάζεται πιστοποίηση. Κατά τα άλλα όμως, σκίζουμε !!! Έχουμε :

• 32 σχολές για φύλακες μουσείων

• 52 σχολές για αισθητικούς μακιγιάζ

• 20 σχολές για αισθητικούς ποδολογίας-ονυχοπλαστικής (μανικούρ-πεντικιούρ δηλαδή)

• 38 σχολές κομμωτικής

• 51 σχολές τουριστικών μονάδων (ουσιαστικά ρεσεψιονίστ) και κρατηθείτε...

• 67 σχολές μαγείρων!!!! (τι σου κάνει η τηλεόραση)

Να σημειωθεί ότι από προσωπική εμπειρία γνωρίζω ότι οι παραπάνω σχολές είναι συχνά με διπλά τμήματα, κάτι που στις τεχνικές σχολές δεν συμβαίνει ποτέ (λόγω ελλείψεως σπουδαστών). Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, δεν έχω τίποτα εναντίον των παραπάνω ειδικοτήτων. Είναι απαραίτητες, δεν μπαίνει θέμα.Είναι όμως ξεκάθαρο ότι προάγουν την οικονομία του τουρισμού και των υπηρεσιών και όχι την παραγωγή. 

Από την άλλη, αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνεται εις βάρος των τεχνικών ειδικοτήτων, οι οποίες σε λίγο (με εξαίρεση τους τεχνικούς υπολογιστών και τους μηχανικούς αυτοκινήτων) δεν θα υπάρχουν! 
Αρκετός κόσμος πάει βεβαίως σε κατηγορίες σχετιζόμενες με υπολογιστές:

• τεχνικοί δικτύων και επικοινωνιών (5 στην Αθήνα, 16 σε όλη τη χώρα)

• web design-video games (11 στην Αθήνα και 32 παρακαλώ σε όλη την χώρα!)

• τεχνικοί λογισμικού (3 στην Αθήνα και 6 πανελλαδικά)

• ενώ τεχνικοί ΗΥ (4 στην Αθήνα και 21 πανελλαδικά)

Από τους παραπάνω ωστόσο, οι μόνοι οι οποίοι λαμβάνουν καθαρόαιμη τεχνική εκπαίδευση, με ουσιαστικές γνώσεις ηλεκτρονικής είναι οι τεχνικοί ΗΥ. Οι άλλοι εξειδικεύονται στο software. 
Βεβαίως, από την άλλη, οι τεχνικοί ΗΥ δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον παλιό, καλό τεχνίτη ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ, αυτόν με το κολλητήρι, που μπορούσε να επιδιορθώσει μια πλακέτα. Αλήθεια, σε ποιον θα πάμε αν χαλάσει μια πλακέτα; Πέταμα και καινούργια, ε; Μόνο που η καινούργια κάποιες φορές κοστίζει 100, 200, 500€ ή και παραπάνω, αλλά τι ανάγκη έχουμε από ηλεκτρονικούς! Ας φτιάχνουμε όμως video games ! 

Αναφορικά με τους μηχανοτρονικούς δηλαδή τους μηχανικούς αυτοκινήτων, η εμπειρία δείχνει ότι ο σκοπός των περισσότερων σπουδαστών ΔΕΝ είναι η επαγγελματική αποκατάσταση. Οι περισσότεροι θέλουν να κάνουν το χόμπι τους, και να μάθουν να επισκευάζουν (ή να "πειράζουν") τις μηχανές τους και τα αυτοκίνητά τους. Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι η ειδικότητα του "ηλεκτρολόγου οχημάτων" δεν υπάρχει πια! 

Δεν στέκομαι καθόλου σε άλλα θέματα ουσίας που είναι τα προβλήματα εξοπλισμού που αντιμετωπίζουν τα δημόσια ΙΕΚ. Οι εκπαιδευτές αναγκαζόμαστε να κάνουμε εργαστήρια πολλές φορές με δικά μας υλικά, όργανα μέτρησης κλπ. Άλλο μεγάλο θέμα...

Εδώ στέκομαι μόνο στο ζήτημα ότι σχολές και ειδικότητες κλείνουν, χάνονται, σβήνουν και τελικά νομίζω ότι όλοι θα συμφωνήσουμε πώς ναι μεν χρειαζόμαστε προσωπικό σε μουσεία, κομμώτριες, ρεσεψιονίστ, μανικιουρίστες και μαγείρους, αλλά πώς να το κάνουμε χρειαζόμαστε και τεχνικούς όπως ο μικρούλης Μπομπ ο μάστορας (βλ. φωτό). 

Υπάρχει ελπίδα;

Α. Α. Παρασκευόπουλος

Δρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Υπολογιστών

Πιστοποιημένος εκπαιδευτής ενηλίκων σε ΙΕΚ

Αγγέλα του Γ. Σεβαστίκογλου στο θέατρο Altera Pars

Η Αγγέλα του Γ. Σεβαστίκογλου

Η Αγγέλα παίζεται φέτος για 2η χρονιά στο θέατρο Altera Pars στον Κεραμικό και από την “εμπέδηση” αποφασίσαμε να την δούμε. Η διανομή είναι ελαφρώς αλλαγμένη σε σχέση με πέρσι με κάποιες καινούργιες, φρέσκιες παρουσίες, αλλά και αρκετούς από την περσινή πετυχημένη χρονιά.

Πρόκειται για μια απλή, λιτή, αλλά και συνάμα πολύ μεστή παράσταση που αξίζει να δει κάποιος. Βλέποντας την Αγγέλα, θα συγκινηθείς, θα θυμώσεις, θα προβληματιστείς, και θα αναλογιστείς πόσες πολλές ομοιότητες υπάρχουν με την σημερινή Ελλάδα. Η Αγγέλα είναι ένα μάθημα. Είναι καταρχήν ένα μάθημα ιστορίας και κοινωνιολογίας για την παλιά Ελλάδα, και την παλιά Αθήνα, η οποία όμως δεν είναι και τόσο νοσταλγική. Για την μεταπολεμική και μετεμφυλιακή Ελλάδα, η οποία έψαχνε να βρει την περπατισιά της. Όπως πολύ ωραία είχε σημειώσει ο Δ. Σπάθης: “ Η Αγγέλα δεν είναι ένα δράμα για τις υπηρέτριες και την μοίρα τους, αλλά έργο που απομονώνει και φωτίζει τη λεπτομέρεια ενός μεγάλου πίνακα, την πραγματικότητα της δεκαετίας του '50, με τις πληγές από το μετεμφυλιακό καθεστώς...”.

Είναι όμως και ένα μάθημα για το σήμερα, διότι οι χαρακτήρες του έργου, καθημερινοί άνθρωποι, θα μπορούσαν κάλλιστα να ζουν και σήμερα, και να κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Η Αγγέλα ήταν και είναι ένα πολύ δυνατό έργο, γροθιά στο στομάχι, κραυγή αγωνίας, αλλά συνάμα κουβαλά την ατμόσφαιρα μιας παλιάς ελληνικής ταινίας (όπως τα περισσότερα έργα του νεοελληνικού ρεαλισμού), είναι προσιτή, καθημερινή, απτή. Είναι το ατόφιο, λαϊκό, ελληνικό θέατρο. Χωρίς μεγαλοστομίες και φανφάρες, απλό και συγχρόνως γεμάτο νοήματα.

Το έργο

Το έργο ξεκινά με την Άννα (Στέλλα Κωνσταντάτου), μια από τις υπηρέτριες, να τραγουδά ενώ σφουγγαρίζει, “το μονοπάτι”, όταν έξαφνα ακούγεται μια κραυγή. Η Τασία, μια από τις υπηρέτριες έπεσε από την ταράτσα του σπιτιού και αυτοκτόνησε. Τι μπορεί να ώθησε την ανήλικη ακόμα Τασία στο απονενοημένο;

Η Άννα, η Γεωργία (Έλενα Καστανά), η Φανή (Μελανία Μπαλτσίδου) και η Νέρα (Νερατζιά) (Κυριακή Στούρου) εργάζονται σε αυτό το σπίτι ως υπηρέτριες. Κάθε μια έχει τη δική της ιστορία που από μόνη της θα μπορούσε να είναι ένα ξεχωριστό θεατρικό έργο. Σε αυτό το έργο όμως πρωταγωνίστρια είναι η Αγγέλα (Αγγελική Κοντού), μια νέα κοπέλα η οποία έρχεται από το χωριό για να δουλέψει σαν υπηρέτρια, την ίδια μέρα που η Τασία αυτοκτόνησε.

Ο Λάμπρος (Παύλος Εμμανουηλίδης) είναι ο αδερφός της Τασίας και με το που απολύεται από το ναυτικό -όπου υπηρέτησε την θητεία του- μαθαίνει το φοβερό μαντάτο για την αδερφή του. Την είδηση την μαθαίνει σε ένα ταβερνάκι όπου τον συναντούν η Γεωργία με τον Στράτο (Πέτρος Νάκος), αλλά και η Αγγέλα, που την έχουν πάρει μαζί τους.

Ο Στράτος είναι ο αγαπητικός της Γεωργίας, κάτι που δεν τον εμποδίζει καθόλου όμως, να της φέρεται απαίσια, να την απατά με άλλες γυναίκες. Έχει βάλει στο μάτι τη νεαρή Αγγέλα, η οποία όμως δεν τον θέλει. Από την άλλη, ο Λάμπρος, γνωρίζεται με την Αγγέλα, εκεί ακριβώς που μαθαίνει για τη νεκρή αδερφή του. Από την μια έχει χάσει την αγαπημένη του αδερφή, από την άλλη όμως γνωρίζει τον έρωτα της ζωής του. Η Αγγέλα αν και διστακτική στην αρχή, θα δοθεί ολόψυχα στον τίμιο Λάμπρο.

Στον γάμο της Φανής, με το Μένιο (Γιάννης Ανδρουλακάκης), αρχίζει να ανοίγει η Αγγέλα την καρδιά της στον Λάμπρο, ο οποίος όμως βασανίζεται από το ερώτημα, γιατί αυτοκτόνησε η αδερφή του και σιγά σιγά μαθαίνουμε την πικρή αλήθεια: Η Τασία είχε πέσει θύμα εκμετάλλευσης ανθρώπων του υποκόσμου, που παρέσυραν νεαρά κορίτσια και τα ωθούσαν στην πορνεία. Τα είχε “φτιάξει” με κάποιον, ο οποίος όμως την πήγε ύστερα σε κρεβάτια άλλων. Η Τασία δεν άντεξε και αυτοκτόνησε. Έτσι ο αδερφός, βάζει σκοπό της ζωής του να πάρει εκδίκηση.

Παράλληλα παρακολουθούμε τις ιστορίες των υπολοίπων προσώπων. Την Άννα εγκατέλειψε εδώ και χρόνια ο αρραβωνιαστικός της όταν μπαρκάρισε για τα ξένα. Τώρα αναγκάζεται να στέλνει τον μισθό της στο χωριό, στους δικούς της. Η Νέρα ονειρεύεται να γίνει αστέρας του κινηματογράφου και ανυπομονεί να γνωρίσει έναν Αμερικανό αξιωματικό, φίλο του Στράτου, που θα την προωθήσει (ή μήπως όχι;). Η Γεωργία υπομένει τις αμέτρητες προσβολές του Στράτου, κι όμως παραμένει προσκολλημένη πάνω του. Η Φανή ονειρεύεται να κάνει οικογένεια με το Μένιο που είναι αστυφύλακας, και να κάνουν πολλά παιδιά, αλίμονο όμως, μετά το γάμο θα συμβούν πολλά. Η ιστορία ξεκινά καλοκαίρι και κορυφώνεται στις απόκριες, μια γιορτή με τραγικό συμβολισμό, την γιορτή των μασκαράδων και του αρχαίου θεού της ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ, του Διονύσου. Η συνέχεια επί σκηνής.

Η Αγγέλα (Αγγ. Κοντού) στον πρωταγωνιστικό ρόλο είναι πολύ καλή, με δυναμική ερμηνεία. Ο Στράτος, ο παλιοχαρακτήρας και “ρεμάλι” του έργου ενσαρκώνεται ιδανικά από τον Π. Νάκο, ο οποίος υπογράφει και την σκηνοθεσία. Ο Λάμπρος (Π. Εμμανουηλίδης) παίζει ντόμπρα και τίμια τον χαρακτήρα του αντιήρωα. Η Γεωργία (Ε. Καστανά) και η Άννα (Σ. Κωνσταντάτου) θυμίζουν αντιστοίχως Κατερίνα Χέλμη και Δέσπω Διαμαντίδου, στο ύφος και στο παίξιμο. Η Σ. Κωνσταντάτου αν και δεν έχει κάποιον μεγάλο ρόλο, αποδεικνύει ότι είναι μια πολύ καλή και έμπειρη ηθοποιός, με πολύ φυσικότητα αλλά και μπρίο στην ερμηνεία. Από την άλλη η Ε. Καστανά έχει σαφώς πιο σημαντικό ρόλο στο έργο, με πολλές μεταπτώσεις, και δυσκολίες προσδίδοντάς του έντονη δραματικότητα. Μας άρεσε πολύ και η Μ. Μπαλτσίδου στο ρόλο της Φανής, με δυνατή, καθαρή φωνή, ωραία άρθρωση, και πολύ ζωντανή απόδοση. Η Κ. Στούρου, στο ρόλο της Νέρας, με πολύ καλή κίνηση, στην 1η σκηνή μαζί με την “Φανή”, αν και είναι δευτερεύων χαρακτήρας, αποδίδει πετυχημένα την ανέμελη νεαρή υπηρέτρια. Το καστ συμπληρώνουν ο Γ. Ανδρουλακάκης (Μένιος) και ο Θ. Κώτσης (Γκαρσόνι). Στα θετικά της παράστασης πρέπει να σημειωθεί και η πρωτότυπη μουσική της Ελένης Λομβάρδου.

Η θέση της παράστασης μέσα στο σύνολο των φετεινών παραστάσεων

Η σκηνοθεσία του Π. Νάκου μας μεταφέρει την ατμόσφαιρα της εποχής με επιτυχία. Οι εντάσεις των χαρακτήρων, αλλά και το όλο στήσιμο είναι σωστά δοσμένα. Μέσα από αυτό περνάνε και τα μηνύματα του έργου. Μας άρεσε ιδιαιτέρως και το τελικό εφέ φωτισμού με τους μασκαράδες.

Είναι σημαντικό, μέσα από το στήσιμο ενός έργου να αναδεικνύεται το ύφος του, αλλά και οι ιδέες του, ώστε το θέατρο τελικά να είναι ΠΑΙΔΕΙΑ, να παιδεύει και να εκπαιδεύει τον θεατή, κάτι που επιτυγχάνεται μέσα από αυτή την παράσταση.

Θα θέλαμε στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι σε μια θάλασσα από παραστάσεις και σκηνές, δεν είναι εύκολο να επιλέξει κάποιος τι θα δει. Δυστυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια γινόμαστε μάρτυρες μιας προσπάθειας εντυπωσιασμού και/ή πρόκλησης. Μπορεί το θέατρο να προκαλεί; Βεβαίως μπορεί: Την εξουσία! Το θέατρο δεν πρέπει να προκαλεί βάζοντας όσο γίνεται περισσότερο γυμνό, αισχρολογίες και ασχημονίες. Οι θίασοι δεν πρέπει να προσπαθούν να βρουν “πιασάρικα” θέματα προκειμένου να κάνουν σκοτεινές συναλλαγές με κέντρα, εταιρίες, οργανώσεις κλπ. Είναι άλλωστε γνωστό ότι χρηματοδοτήσεις δίνουν και παίρνουν για συγκεκριμένη θεματολογία, που αν κάποιος δεν την ακολουθεί δεν τυγχάνει ισχυρής στήριξης. Επίσης δεν θα έπρεπε, ειδικά στους φτωχικούς καιρούς που ζούμε, να στοχεύουν στον εντυπωσιασμό, στις άσκοπες και ανούσιες υπερπαραγωγές, οι οποίες πιθανότατα ισοσκελίζουν ως μαύρο χρήμα τους ισολογισμούς αυτόκλητων χορηγών.

Παράλληλα όμως σε όλο αυτό τον ομολογουμένως μεγάλο κύκλο, υπάρχουν ακόμη παραστάσεις, υπάρχει ακόμη καλό θέατρο. Η Αγγέλα λοιπόν είναι φέτος μια τέτοια ξεχωριστή παράσταση που αξίζει να δει κάποιος. Είναι μια έντιμη παράσταση, από το καλό νεοελληνικό ρεπερτόριο, έχει πράγματα να σου πει και να σε ωφελήσει εντέλει ως θεατή. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στο Altera Pars δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ο Π. Νάκος ως σκηνοθέτης έχει επιλέξει εδώ και χρόνια πολύ προσεκτικά τις παραστάσεις που ανεβάζει, οι οποίες πάντα προβληματίζουν, παιδεύουν και εκ-παιδεύουν τον θεατή, χωρίς ωστόσο καμία επιτήδευση. Μια καλή παράσταση, ένα θέατρο για να επιτελεί τον ρόλο του, να ψυχαγωγεί και να ανυψώνει τον θεατή δεν χρειάζεται να είναι “βαρύ”, “ακαταλαβίστικο”, “κουλτουριάκο”. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αναρωτιέται ο θεατής “τι ήθελε να πει ο καλλιτέχνης” ή να αναζητάμε τα κρυφά νοήματα μιας “minimal εκφραστικότητας”.

Ειδικά στο νεοελληνικό θέατρο έχουμε πληθώρα έργων, απλών, κατανοητών, καθημερινών, διδακτικών, ΤΡΑΓΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΩΝ. Εδώ ακριβώς λοιπόν φαίνεται η εκφραστική δύναμη της “Αγγέλας” και της πένας του Γ. Σεβαστίκογλου. Θα ήταν ευχής έργον να ανέβαιναν και άλλες τέτοιες παραστάσεις, οι οποίες έχουν να μας πουν, αλλά συνάμα προέρχονται και από τα σπλάχνα της νεοελληνικής ιστορίας και κοινωνίας.

Θα συμφωνήσω με τον Κ. Γεωργουσόπουλο, ο οποίος σε άρθρο του για την παράσταση

http://www.tanea.gr/news/lifearts/article/5486144/apo-th-stella-sthn-aggela/

τονίζει πως: “σκοπός του Εθνικού Θεάτρου είναι η μόρφωση του κοινού με τα μεγάλα κλασικά έργα του παγκόσμιου θεάτρου και την ανάπτυξη της παλαιάς και νέας ελληνικής δραματουργικής παραγωγής", αλλά δυστυχώς το Εθνικό μας Θέατρο περί άλλα τυρβάζεται (ναι το ρήμα είναι τυρβάζεται και όχι τυρβάζω που έχει εντελώς άλλη σημασία).

Παρόμοια εθνικά θέατρα σε άλλες χώρες (π.χ Berliner Ensemble, Comedie Francaise, National Theater, Moscow art theater) κάνουν αυτό ακριβώς! Αναδεικνύουν το εθνικό τους ρεπερτόριο, παίζοντας βεβαίως και έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου. Εμείς εδώ, η χώρα που γέννησε το θέατρο; Αναπαράγουμε δουλικά, ξένο ρεπερτόριο, καλώντας και χρυσοπληρώνοντας ξένους καλλιτέχνες, χρεώνοντας τον προϋπολογισμό του “Εθνικού” ακόμη περισσότερο.

Αυτό το κενό λοιπόν που δημιουργεί το Εθνικό θέατρο, καλούνται να γεμίσουν σκηνές και θίασοι, όπως αυτός που ανεβάζει φέτος την Αγγέλα στο Altera Pars.

Σεβαστίκογλου

Ο Γεώργιος Λέανδρος Σεβαστίκογλου γεννήθηκε στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης 12/10/1913 έναν χρόνο πριν τον 1ο ΠΠ. Γνωρίστηκε από νωρίς με τον Κουν, ο οποίος επίσης ήταν από την Πόλη. Ο Σεβαστίκογλου ήταν στον ιδρυτικό πυρήνα του θεάτρου τέχνης, που έκανε το ξεκίνημά του μέσα στην κατοχή, το 1942. Στο μεταξύ γνώρισε και την σύντροφο της ζωής του, την συγγραφέα Άλκη Ζέη. Παντρεύτηκαν το 1945. Η Τατιάνα Μιλλιέξ, φίλη της Ζέης, τους πρότεινε να διαφύγουν με το πλοίο Ματαρόα για το Παρίσι τον Δεκέμβρη του 45, εν μέσω του ζοφερού εμφυλίου. Ωστόσο, ο Σεβαστίκογλου (ήδη μέλος του ΕΑΜ), προσχώρησε στον ΔΣΕ και υπήρξε υπεύθυνος του κινηματογραφικού του συνεργείου, και παρέμεινε στην Ελλάδα.

Τελικά μετά τον εμφύλιο το 48, ο Σεβαστίκογλου διέφυγε για Τασκένδη (Ουζμπεκιστάν). Η σύζυγός του τον ακολούθησε αρκετά χρόνια μετά, το 1954! Εκεί οργάνωσε τον θίασο των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων, ανεβάζοντας παραστάσεις. Με την Άλκη Ζέη απέκτησαν δύο παιδιά, τον Πέτρο και την Ειρήνη. Το 1957 μετακόμισαν στην Μόσχα, όπου σπούδασε στην θεατρική ακαδημία και έγινε αργότερα γνωστός ως σκηνοθέτης και μεταφραστής. Κατά τα χρόνια της παραμονής του στην Σοβιετική ένωση ήρθε η αναγνώριση. Η Αγγέλα ανέβηκε το 1958, ενώ είχε γραφτεί το 57 στην Μόσχα, γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία!

Ο Σεβαστίκογλου επέστρεψε το 1965 στην Ελλάδα, και συνεργάστηκε με τον θίασο Αλεξανδράκη-Γεωργούλη, για να ξαναφύγει το 67 με την Χούντα, για το Παρίσι, μαζί με τη γυναίκα του. Δίδαξε στη Σορβόννη και στο κονσερβατουάρ, ίδρυσε τον θίασο Πράξις, και συνεργάστηκε με νέους ηθοποιούς μαζί με τον Antoine Vitez.

Το 1974 επέστρεψε στην Ελλάδα και αφιερώθηκε στην σκηνοθεσία και στην μετάφραση, ενώ προσπάθησε να συγκροτήσει μια δική του θεατρική ομάδα νέων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Πέθανε τελικά 1η Δεκεμβρίου 1990. Το έργο του παραμένει σημαντικό και επίκαιρο.

Ο Γιώργος Σεβαστίκογλου και η Άλκη Ζέη

φωτογραφία με τον θίασο της παράστασης (από αριστερά προς δεξιά, 1η σειρά: Θ. Κώτσης, Π. Νάκος, Π. Εμμανουηλίδης, Γ. Ανδρουλακάκης. 2η σειρά: Σ. Κωνσταντάτου, Ε. Καστανά, Α. Κοντού, Κ. Στούρου, Μ. Μπαλτσίδου)

Συντελεστές της παράστασης:

• Σκηνοθεσία-Φωτισμοί: Πέτρος Νάκος
• Επιμέλεια σκηνικού/Σκηνικά: Σάββας Πασχαλίδης/Altera Pars
• Κοστούμια: Δέσποινα Κολοκοτσά
• Επιμέλεια Κίνησης: Ελβίρα Μπαρτζώκα
• Μουσική επιμέλεια: Πέτρος Νάκος, Αγγελική Κοντού
• Πρωτότυπη μουσική: Ελένη Λομβάρδου

Διανομή:

Αγγέλα: Αγγελική Κοντού

Λάμπρος: Παύλος Εμμανουηλίδης

Στράτος: Πέτρος Νάκος

Γεωργία: Έλενα Καστανά

Άννα (και Κυρία Παππά): Στέλλα Κωνσταντάτου

Φανή: Μελανία Μπαλτσίδου

Νέρα: Κυριακή Στούρου

Μένιος: Γιάννης Ανδρουλακάκης

Γκαρσόνι: Θάνος Κώτσης

ΕΜΠΕΔΗΣΗ

Ιδιωτικοποιούνται γονείς και κηδεμόνες

Ιδιωτικοποιούνται γονείς και κηδεμόνες.

Ο εφιαλτικός αφορισμός του Σαραμάγκου γίνεται πραγματικότητα

“Ας ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα, ας ιδιωτικοποιηθεί η θάλασσα και ο ουρανός,

ας ιδιωτικοποιηθεί το νερό και ο αέρας,

ας ιδιωτικοποιηθεί η δικαιοσύνη και ο Νόμος,

ας ιδιωτικοποιηθεί και το περαστικό σύννεφο,

ας ιδιωτικοποιηθεί το όνειρο,

ειδικά στην περίπτωση που γίνεται τη μέρα και με τα μάτια ανοιχτά.

Και σαν κορωνίδα όλων των ιδιωτικοποιήσεων,

ιδιωτικοποιήστε τα κράτη,

παραδώστε επιτέλους την εκμετάλλευση υμών των ιδίων

σε εταιρίες του ιδιωτικού τομέα με διεθνή διαγωνισμό.

Διότι εκεί ακριβώς βρίσκεται η σωτηρία του κόσμου...

Και μιας και μπήκατε στον κόπο,

ιδιωτικοποιήστε στο φινάλε

ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΥΤΑΝΑ ΤΗ ΜΑΝΑ ΠΟΥ ΣΑΣ ΓΕΝΝΗΣΕ.”

Ζοζέ Σαραμάγκου (1922-2010) Πορτογάλος συγγραφέας, βραβείο Νόμπελ 1998.

Η τελευταία αποστροφή του παραπάνω αφορισμού γίνεται πραγματικότητα. Δεν είναι κάποιο δυστοπικό σενάριο φαντασίας. Πώς όμως μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί μια μάνα; Στην Ελλάδα του μνημονίου και της χρεοκρατίας πρόκειται να αντικατασταθούν οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων από ιδιωτικές εταιρίες, ΕΠΕ, αστικές μη κερδοσκοπικές κλπ.

Η ιδέα για τους “Γονείς ΑΕ” έρχεται ως εξής: Στα διάφορα σχολεία, μέσω του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων, προσλαμβάνεται κόσμος για παράλληλες ασχολίες των παιδιών, όπως αθλοπαιδείες, μουσική, θέατρο, χορό. Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά των ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ, που δεν έχουν την ευκαιρία μέσα από τις δημόσιες δομές να εκπαιδευτούν και να γεμίσουν το χρόνο τους ωφέλιμα και σε ένα λογικό κόστος, μπορούσαν να πηγαίνουν σε ώρες εκτός σχολείου (π.χ Σαββατοκύριακα ή απογεύματα) στο σχολείο τους.

Ο χρόνος των παιδιών γεμίζει ωφέλιμα, οι γονείς αφήνουν ήσυχοι τα παιδιά τους σε δημιουργικές απασχολήσεις, κάποιοι άνθρωποι προσλαμβάνονται και αμείβονται με αμοιβές που είναι ανεκτές για τους γονείς και δεν είναι εξευτελιστικές (αν και αυτό είναι λίγο σχετικό) για τους δασκάλους. Win win situation για όλους! Πέραν όλων των άλλων, ο θεσμός αυτός με την δημιουργική απασχόληση με πρωτοβουλία του συλλόγου γονέων, παρέχει και επεκτείνει την πολυπόθητη ΠΑΙΔΕΙΑ στον τόπο μας. Μικρή παρένθεση- προσωπική άποψη: Υπάρχει παιδεία στον τόπο μας. Δεν είναι αυτό που μας λείπει, άλλα πράγματα μας λείπουν. Η καραμέλα “δεν έχουμε παιδεία” είναι λίγο παραπλανητική, και κλείνει η παρένθεση.

Ο θεσμός αυτός λοιπόν, ο οποίος δεν είναι βεβαίως υποχρεωτικός και γίνεται καθαρά με προσωπική μέριμνα των γονέων, βαίνει προς εξαφάνιση. Το νέο σχέδιο, βάση προγραμματισμού που έρχεται από τους Δήμους, δηλαδή από την περιφέρεια, δηλαδή από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι το εξής: Η δημιουργική απασχόληση θα απαγορευτεί να γίνεται μέσω συλλόγου γονέων και θα γίνεται από ΕΤΑΙΡΙΕΣ. Οι σύλλογοι δηλαδή δεν θα μπορούν να προσλάβουν π.χ μια δασκάλα για θεατρικό παιχνίδι ή έναν δάσκαλο για δημοτικούς χορούς. Αυτό θα γίνεται πλέον μέσω ιδιωτικών εταιριών, κανονικά μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που τίποτα όμως δεν εμποδίζει έμμεσα να ανήκουν σε 2-3 μεγάλες ΑΕ που θα διαφεντεύουν τον χώρο της δημιουργικής απασχόλησης.

Για να εξηγηθούμε: Η δημιουργική απασχόληση γίνεται ιδιωτικά ούτως ή άλλως και αμείβεται με χρήμα. Μπορεί να γίνει σε ιδιωτικά σχολεία, σε ωδεία και παρόμοιες σχολές, μπορεί να γίνει μέσω Δήμων (όπου πάλι πληρώνονται κάποια δίδακτρα, έστω χαμηλά, στον Δήμο) και γίνεται και στα δημόσια σχολεία, μέσω του συλλόγου γονέων, με τη σύμφωνη γνώμη της σχολικής δ/σης, με έγκριση από το τοπικό γραφείο εκπαίδευσης και της δημοτικής αρχής. Ο Δήμος (και ο Σόιμπλε) λοιπόν, μυρίστηκαν τη δουλειά και σκέφτηκαν ότι έτσι χάνονται λεφτά, τα οποία διαφορετικά θα πήγαιναν στο δημοτικό ταμείο, δηλαδή υπέρ της περιφέρειας, (δηλαδή υπέρ Σόιμπλε και τρόικας-κουαρτέτου και λοιπών κλαπατσίμπανων). Υπάρχει δηλαδή ανταγωνισμός ανάμεσα στις δραστηριότητες που γίνονται εντός των σχολείων και σε αυτές που παρέχει ο Δήμος. Ακόμη όμως και με τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, ο ανταγωνισμός ενθαρρύνεται, δεν καταργείται με δικτατορικό νόμο.

Δρομολογείται λοιπόν (δεν έχει επιβληθεί ακόμη, αν και προβλέπεται βάση μνημονίου) η ανάθεση της δημιουργικής απασχόλησης σε εταιρίες. Αλήθεια, αν γίνει μέσα από εταιρίες η διαδικασία (αντί του συλλόγου γονέων) είναι όλα εντάξει; Εκεί τα διαφυγόντα κέρδη δεν πειράζουν το δήμο;

Αυτό λοιπόν που θα γίνει θα είναι το εξής καταπληκτικό: Οι σύλλογοι θα συνεχίσουν να υπάρχουν, αλλά δεν θα έχουν καμία δικαιοδοσία, και είτε θα φτιάξουν μόνοι τους κοινοφελείς εταιρίες, είτε (πράγμα που θα είναι και το “πιο βολικό”) θα κάνουν απευθείας ανάθεση σε ήδη υπάρχουσες εταιρίες δημιουργικής απασχολήσης. Στους παροικούντες εν τη Ιερουσαλήμ είναι γνωστό από χρόνια ότι η “αγορά” σε αυτό τον χώρο είναι εξαιρετικά ολιγοπωλιακή. Υπάρχουν πολλές ατομικές επιχειρήσεις φυσικά, δάσκαλοι που τηρούν βιβλία ως ελεύθεροι επαγγελματίες, τους οποίους βεβαίως ξεσκίζει η εφορία, και από την άλλη υπάρχουν ελάχιστες, στα 5 δάκτυλα μετρημένες, μεγάλες εταιρίες, οι οποίες θα παρέχουν σε εξευτελιστικό κόστος “υπηρεσίες δημιουργικής απασχόλησης”. Οι εταιρίες αυτές προσλαμβάνουν νέους και νέες με ευτελιστικά μεροκάματα, τα οποία ωστόσο τα δέχονται, ένεκα η ανάγκη, αλλά και η δίψα τους να “φτιάξουν βιογραφικό”, με εκβιασμούς του τύπου “δες τι γίνεται γύρω σου”, “take it or leave it”. Όσο για τους παλαιότερους επαγγελματίες που δεν θέλουν να μπουν στον ντορβά, απλώς μένουν άνεργοι μέχρι να βγάλει ο ήλιος κέρατα. Το καινούργιο όμως σε αυτή την υπόθεση είναι ότι με τον τρόπο αυτό, ουσιαστικά ιδιωτικοποιούνται οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων (ή (ξε)-πωλούν τις αρμοδιότητές τους). 

Η δημιουργία εταιριών από τους συλλόγους γονέων ή η απευθείας ανάθεση των αρμοδιοτήτων τους σε εταιρίες δεν συνιστά μόνο μια νεοφιλελεύθερη οικονομική στροφή. Συνιστά επίσης μια ηθική ΔΙΑΣΤΡΟΦΗ και ισοδυναμεί με το κατά Σαραμάγκου “ιδιωτικοποιήστε και την πουτάνα τη μάνα που σας γέννησε”.

Ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων δεν ήταν πάντοτε κάποιος προοδευτικός θεσμός. Παρόλα αυτά αποτελούσε ένα τελευταίο οχυρό παιδείας και πολιτισμού, χάρις στις συλλογικές προσπάθειες των γονέων και των αντίστοιχων δασκάλων, μέσα από τη δημιουργική απασχόληση. Πολλές φορές, γονείς, αλλά και δάσκαλοι, έβαζαν βαθιά το χέρι στην τσέπη, με συγκινητική αυτοθυσία, χωρίς έξωθεν ενίσχυση, για να λάβουν τα παιδιά, οι νέες γενιές παιδεία, να κάνουν χορό, θέατρο, μουσική, αθλήματα.

Πολλά χρόνια πριν την κρίση, τα δημόσια σχολεία είχαν απαξιωθεί όσο δεν παίρνει. Δεν ήταν in να πηγαίνεις σε δημόσιο σχολείο. Τα δημόσια ήταν βρώμικα, παλαιωμένα, παρατημένα. Ερχόταν και η ξενοφοβία από κοντά, και το γλυκό έδενε...

-Είμαι υπέρ των δημόσιων σχολείων, αλλά το πάω σε ιδιωτικό γιατί...

στο ιδιωτικό έχει εργαστήρια

στο ιδιωτικό έχει καλούς δασκάλους (από πού προκύπτει αυτό;;;)

στο ιδιωτικό δεν έχει ξένους (και μετά απορείτε πώς προέκυψε το αυγό του φιδιού)

το ιδιωτικό είναι καλύτερο!

Και άλλες μπουρδολογίες...

Κι όμως! Σε πείσμα των καιρών, μέσα από τον συλλογικό αγώνα των γονέων, στήθηκαν εντός των δημοσίων σχολείων, σκηνές και μικρά εργαστήρια που δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από τα πανάκριβα ιδιωτικά. Αρκετοί δάσκαλοι έδιναν πραγματικά την ψυχή τους, σαν απλοί ήρωες της καθημερινότητας, οργανώνοντας παραστάσεις και γιορτές, παρέχοντας υψηλής ποιότητας παιδεία, μια προσφορά που δεν έχει εκτιμηθεί δεόντως στον τόπο μας. 

Τώρα ήρθε η ώρα να χτυπήσει το κουδούνι, να τελειώνουμε και με αυτούς τους “Γαλάτες”, να εξαφανίσουμε και αυτό το “χωριό του Αστερίξ”. Τώρα ήρθε η ώρα της ιδιωτικοποίησης γονέων και κηδεμόνων, ήρθε η ώρα για την εταιρία “ΓΟΝΕΙΣ ΑΕ” ή “Παίζω και Μαθαίνω- ΕΠΕ”. Το επόμενο βήμα θα είναι, οι “πετυχημένες” ΑΕ να εισαχθούν και στο χρηματιστήριο (!) ώστε αύριο οι γονείς που θα θέλουν να στείλουν το παιδί τους σε κάποιο σχολείο να βλέπουν την τιμή της μετοχής της “ΓΟΝΕΙΣ ΑΕ” και να αποφασίζουν ανάλογα: Ποια εταιρία γονέων σημείωσε την μεγαλύτερη απόδοση; Ποια ήταν στο limit up; Ποια πρέπει να αποφεύγεται μιας και ήταν στο limit down; Μήπως να “επενδύσουμε” σε κάποια μακροπρόθεσμη απόδοση ή θέλουμε γρήγορα αποτελέσματα; α! Και μην ξεχνάμε να προσελκύσουμε και κεφάλαια από το εξωτερικό! ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ!!!

Από την άλλη όμως, ίσως και να είναι καλύτερα, γιατί αν τελικά μπήκαν κάποιοι στον κόπο να ιδιωτικοποιήσουν ακόμη και τις μανάδες και τους πατεράδες, τότε μάλλον δεν τους μένει πια τίποτα άλλο. Ίσως αυτό να είναι η αρχή του τέλους...

ΕΜΠΕΔΗΣΗ

Εξομολογήσεις (Le confessioni)

Το ανέκδοτο ενός τραπεζίτη:
Ένας μεγάλος και πολύ πλούσιος τραπεζίτης πρόκειται να κάνει μεταμόσχευση καρδιάς. 
Ο γιατρός του προτείνει την καρδιά ενός 5χρονου παιδιού. 
ο τραπεζίτης δεν θέλει γιατί είναι πολύ μικρό. 
Ο γιατρός του προτείνει την καρδιά ενός 40χρονου κερδοσκόπου, κατόχου hedge fund. 
Ο τραπεζίτης δεν θέλει, γιατί αυτός ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΡΔΙΑ!
Ύστερα ο γιατρός του προτείνει διστακτικά την καρδιά ενός 70χρονου τραπεζίτη. 
Ο τραπεζίτης δέχεται. Ο γιατρός απορεί. Ο τραπεζίτης του λέει: μην ανησυχείτε γιατρέ, αυτή θα πάρω, διότι δεν έχει δουλέψει ποτέ!

Τελικά έχει καρδιά ένας τραπεζίτης; Μπορεί να νιώθει τύψεις κάποιος που διαφεντεύει το διεθνές νομισματικό ταμείο και ασκεί τεράστια επιρροή σε όλο τον κόσμο; ή μήπως τελικά είναι πάντα ένα ρεμάλι, ένας αχρείος και σαν αχρείος πεθαίνει;

Στην ταινία εξομολογήσεις παρακολουθούμε την επικείμενη σύνοδο G8 και του επικεφαλής του ΔΝΤ, κεκλεισμένων των θυρών, στο θέρετρο Heiligendamm στη Γερμανία. Ας σημειωθεί ότι η τοποθεσία υπάρχει, είναι στη Βόρεια Γερμανία, στο Μεκλεμβούργο, αλλά έχει έντονο συμβολισμό, καθώς το όνομα σημαίνει ιερό (άγιο) φράγμα. Καθόλου τυχαίο επίσης, το ότι η κρίσιμη σύνοδος λαμβάνει χώρα στη Γερμανία. Ο επικεφαλής του ΔΝΤ, Ντανιέλ Ροσέ (θυμίζει λίγο Τρισέ) έχει ένα σχέδιο εξόδου από την κρίση, το οποίο έχει προτείνει προς επικύρωση στους ηγέτες των G8. Είναι όμως στα αλήθεια ένα σχέδιο εξόδου από την κρίση ή μήπως είναι κάποιο σχέδιο που θα κινητοποιήσει την αγορά, αλλά θα εξαθλιώσει εκατομμύρια απλούς ανθρώπους;

Ο Ροσέ, εκτός από τους ηγέτες έχει προσκαλέσει επίσης μια διάσημη και πολύ πλούσια συγγραφέα, έναν διάσημο και πλούσιο επικεφαλής πολλών ΜΚΟ και έναν αινιγματικό μοναχό, τον Ρομπέρτο Σαλούς, του τάγματος των Καρθουσιανών (Certosini), ένα τάγμα πολύ ερμητικό και μοναχικό, το οποίο έχει ελάχιστους μοναχούς πια. Ο Σαλούς (του οποίου το όνομα στα λατινικά σημαίνει λύτρωση) είναι ένας πράος, μειλίχιος άνθρωπος, ο οποίος εκτός από μοναχός, γράφει και βιβλία. Χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος, ο Ροσέ (αλλά όπως αποδεικνύεται και πολλοί άλλοι στη σύνοδο) διαβάζουν τα βιβλία του.

Η σύνοδος διοργανώνεται μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο. Μετά την άφιξη όλων στο ξενοδοχείο το βράδυ παρατίθεται επίσημο δείπνο. Επικρατεί μια χαλαρή ατμόσφαιρα, όπου ο "cool" τύπος των ΜΚΟ, Βίντσλ παίρνει την κιθάρα του, τραγουδούν και όλα μοιάζουν όμορφα και αγγελικά πλασμένα.Τον Βιντσλ με τις πολλές ΜΚΟ και το "ανθρωπιστικό ενδιαφέρον", αλλά και την συγγραφέα Κλερ Σεθ, έχουν καλέσει στη σύνοδο για να προσδώσουν σε αυτή το απαραίτητο "όμορφο περιτύλιγμα", ένα άρωμα ανθρωπιάς, στάχτη στα μάτια δηλαδή. Θα ήταν σα να καλούσαν ας πούμε τον Ρ. Μπράνσον και τη Ρόουλινγκ, πρόσωπα τα οποία θα τραβήξουν το ενδιαφέρον του κοινού, ώστε να ξεχάσει τις πραγματικές, κρίσιμες συμφωνίες που γίνονται, σχεδόν με όρους μαφίας. 

Παραμένει ωστόσο ερωτηματικό η πρόσκληση στον μοναχό. Ο Ροσέ, αργά τη νύχτα τον καλεί στο δωμάτιό του. Ο λόγος; Θέλει να τον εξομολογήσει! Το περιεχόμενο της εξομολόγησης είναι βεβαίως απόρηττο, όμως ευτυχώς εμείς οι θεατές έχουμε την ευκαιρία να το μάθουμε, σιγά σιγά, με την εξέλιξη της ταινίας. Πολύ έξυπνο σκηνοθετικά αυτό. Η ταινία προχωρά και μόνο στο τέλος της μαθαίνουμε πλήρως τι είπαν μεταξύ τους ο τραπεζίτης και ο μοναχός. 

Άραγε νιώθουν και οι τραπεζίτες τύψεις; Θα είναι ειλικρινής η εξομολόγηση ή θα έχει αστερίσκους; θα υπάρξει μεταμέλεια και συγχώρεση; 

Την άλλη μέρα το πρωί, ο Ροσέ βρίσκεται νεκρός στο δωμάτιό του, σκεπασμένος με μια σακούλα που του έκοψε την ανάσα. Φόνος ή αυτοκτονία; Μόνο ο μοναχός ξέρει την αλήθεια, τον οποίο μάλιστα κατηγορούν ως ύποπτο για τον φόνο. Τους ηγέτες των G8 λούζει κρύος ιδρώτας...Τι είναι προτιμότερο για τις αγορές; ο φόνος ή η αυτοκτονία;

Η εξομολόγηση του τραπεζίτη Ροσέ δεν είναι η μόνη, καθώς και άλλοι, ηθελημένα ή όχι εξομολογούνται στον μοναχό, μεταξύ των οποίων και ο Ιταλός πρωθυπουργός, που αρχικά δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο, και δεν δείχνει να έχει μεταφυσικές αγωνίες. Με τον έναν ή άλλο τρόπο αποκαλύπτονται σταδιακά οι λυκοσυμμαχίες εντός του γκρουπ των ισχυρών, αλλά και οι εσωτερικές συγκρούσεις των ηγετών του κόσμου, καθώς και οι ανθρώπινες αδυναμίες τους. Όλοι πιέζουν τον μοναχό να τους αποκαλύψει τι γνωρίζει, και να χειριστούν την κατάσταση αναλόγως. Πέρα από την εξομολόγηση υπάρχει και μια μυστηριώδης εξίσωση, την οποία ο Ροσέ γράφει στην αρχή της ταινίας. Ο μοναχός πριν πάρει το χρίσμα ήταν μαθηματικός. Τι σημαίνει άραγε η εξίσωση; Ποιο νόημα έχει για τις αγορές, αλλά και τις κοινωνίες; Η συνέχεια επί της οθόνης.

Η ταινία στηρίζεται στο έξυπνο και ευρηματικό σενάριο του Ρομπέρτο Αντό, ο οποίος κάνει και την αριστοτεχνική σκηνοθεσία. Οι ατάκες έχουν τόσο μεστό νόημα, που αν ήταν σε βιβλίο θα τις υπογραμμίζαμε με μαρκαδόρο. Το ίδιο το όνομα της ταινίας παραπέμπει στις εξομολογήσεις του Αγίου Αυγουστίνου, έργο μνημειώδες για την εκκλησία, αλλά και την δυτική σκέψη. Την παράσταση σίγουρα κλέβει ο εκπληκτικός Τόνι Σερβίλλο στο ρόλο του μοναχού, ο οποίος ακροβατεί με θαυμαστό τρόπο ανάμεσα σε μια λεπτή ειρωνεία, αλλά και μια ιερή πραότητα και σοφία. Πολύ καλός και ο Ντανιέλ Ωτέιγ, στο ρόλο του δαιμόνιου τραπεζίτη. Οι υπόλοιποι έχουν είσονα ρόλο, αλλά είναι προσεκτικά διαλεγμένοι. Χαριτωμένη η παρουσία του πάμπλουτου ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου, ο οποίος πάσχει από Αλτσχάιμερ. Η εξαίρετη φωτογραφία είναι του Μαουρίτσιο Καλβέσι, ενώ ο αγαπημένος μας Νίκολα Πιοβάνι έχει γράψει την μουσική.

Σαν υστερόγραφο, κάτι για την Ελλάδα της κρίσης: ο μοναδικός ίσως φίλος του τραπεζίτη Ροσέ θεωρεί τους Έλληνες έναν λαό αποτυχημένο, για να λάβει την αποστομωτική απάντηση από το μοναχό, να μην κρίνει την αποτυχία με μοναδικό κριτήριο το οικονομικό. 

Συνιστάται ανεπιφύλακτα!

Οι εξομολογήσεις προβλήθηκαν στο φεστιβάλ κινηματογράφου "νύχτες πρεμιέρας" το Σάββατο 1η Οκτωβρίου στον Δαναό

Money Monster (το παιχνίδι του χρήματος)

Η καινούργια ταινία της Τζόντι Φόστερ με θέμα τον κόσμο του χρήματος, των κερδοσκόπων και των θυμάτων τους. Είναι μια καλογυρισμένη ταινία, αποδεικνύοντας ότι η Φόστερ “το 'χει”, όχι μόνο μπροστά από τις κάμερες, αλλά και πίσω από αυτές, με πολύ καλή επιλογή ηθοποιών, ιδιαίτερα του πρωταγωνιστικού διδύμου Κλούνεϊ-Ρόμπερτς.

Ο Λη Γκέιτς (Τζωρτζ Κλούνεϊ) είναι ένας “γκουρού” των χρηματαγορών, o τηλεπαρουσιαστής της εκπομπής “Money Monster”, που δείχνει και υποδείχνει πώς και πού πρέπει να τοποθετήσει κάποιος τα χρήματά του ώστε να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του. Η Πάττυ Φεν (Τζούλια Ρόμπερτς) είναι η σκηνοθέτης της εκπομπής, η οποία κάθε άλλο παρά απολαμβάνει τη συνεργασία με τον Γκέιτς, καθώς αυτός συνεχώς αυτοσχεδιάζει, δεν ακολουθεί τις οδηγίες της και την εκνευρίζει. Παρακολουθούμε λοιπόν μια συνηθισμένη μέρα που έχουν εκπομπή, όπου η Πάττυ θέλει πλέον μετά από αυτό να φύγει.

Η εκπομπή εστιάζει στην κατακόρυφη, μυστηριώδη πτώση της μετοχής της IBIS Clear capitals, η οποία σημείωσε απώλειες της τάξης των 800 εκ. $! Ο CEO της εταιρίας, και βασικός της μέτοχος Γουωλτ Κάμπυ (Ντόμινικ Γουέστ) είναι εξαφανισμένος, δεν απαντά στο κινητό του και φέρεται να βρίσκεται στο ιδιωτικό του τζετ, στον αέρα, επιστρέφοντας (;) από Γενεύη. Στην εκπομπή είναι καλεσμένη η υπεύθυνη επικοινωνίας της εταιρίας, η Ντάιαν Λέστερ (Κατριόνα Μπάλφε). Η επίσημη εκδοχή της εταιρίας έως τώρα, είναι ότι ένα “κόλημμα” σε κάποιον αλγόριθμο, ένα προγραμματιστικό λάθος, προκάλεσε την κατάρρευση της μετοχής. Προφανώς όμως από αυτή την κατάρρευση υπήρξαν θύματα απλών μικρομετόχων που έχασαν τις αποταμιεύσεις τους.

Ένας από αυτούς είναι και ο Κύλη Μπάντγουελ (Τζακ Ο'Ντόνελ), ο οποίος έχασε 60.000 $ από την πτώση της μετοχής. Ο Κύλη μπαίνει στο στούντιο ως “ντελιβεράς”, κρατώντας κάποια δέματα, κανείς δεν υποπτεύεται τίποτα, εισβάλλει στο πλατώ με ένα πιστόλι, και ξαφνικά η συνηθισμένη εκπομπή γίνεται εφιάλτης! Με την απειλή του όπλου επιβάλλει στον Λη να φορέσει ένα γιλέκο ζωσμένο με εκρηκτικά, τον διακόπτη του οποίου κρατά ο απελπισμένος Κύλη. Πανικός επικρατεί στο στούντιο, ενώ η εκπομπή συνεχίζει να μεταδίδεται ζωντανά, και όλος ο κόσμος παρακολουθεί έκπληκτος.

Ο Λη στην αρχή είναι πανικόβλητος, έπειτα αντιμετωπίζει τον Κύλη με υπεροψία, καθώς 60.000 $ δεν του φαίνονται για σοβαρό ποσό (!) και του υπόσχεται να τον αποζημιώσει. Ο Κύλη όμως δεν ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο. Ψάχνει για απαντήσεις, και μαζί με αυτόν όλοι μας ψάχνουμε για απαντήσεις. Όχι μόνο για την μετοχή της IBIS και τον μυστηριώδη κύριο Κάμπυ, αλλά για όλο το σύστημα, το τερατώδες σύστημα του χρήματος και των αγορών, το money monster, όπως λέγεται η εκπομπή.

Μέσα λοιπόν από την εξέλιξη της ταινίας, γινόμαστε πραγματικά σοφότεροι, καθώς ήδη από το ξεκίνημα, μας λέγει ότι τα χρήματά μας που κάποτε αντιστοιχούσαν σε μπάρες χρυσού, μέσα σε θησαυροφυλάκια, σήμερα είναι bits, ψηφιακά σήματα, τα οποία κυκλοφορούν με τρομακτική ταχύτητα μέσα από οπτικές ίνες. Βλέπουμε έναν γκουρού των αγορών, να είναι στην πραγματικότητα ένα ακόμη “παπαγαλάκι”. Παρακολουθούμε πώς μπορούν να συνδέονται ένας χάκερ από την Ισλανδία, ένας συνδικαλιστής από τη Νότια Αφρική, ένας προγραμματιστής από την Κορέα και τελικά το αφεντικό της IBIS, στον απίθανο κόσμο της παγκοσμιοποίησης, της πληροφορίας και των αγορών.

Ταξιδεύουμε στο βάθος του κόσμου και του υποκόσμου του κεφαλαίου, αναζητώντας απαντήσεις γύρω από το περίφημο “κόλλημα του αλγόριθμου”, και άλλες τέτοιες κενές έννοιες που προβάλλονται συχνά ως εξηγήσεις, αλλά δεν εξηγούν τίποτα στην πραγματικότητα, ενώ βλέπουμε πώς μέσα από μια τέτοια κατάρρευση μετοχής, κάποιοι καταστρέφονται και κάποιοι κερδίζουν.

Το σενάριο έχει πολλές ανατροπές, και πάνω που φαίνεται να ξεκαθαρίζει το τοπίο, έρχονται και πάλι τα πάνω κάτω. Ωστόσο θα μπορούσε να είναι μια πέρα για πέρα αληθινή ιστορία. Μικρές σκηνοθετικές πινελιές και λεπτομέρειες, όπως εκείνη με το επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι στο τέλος κάνουν τη ματιά της Φόστερ να ξεχωρίζει. Στα χαριτωμένα του έργου, ο ρόλος του Ρον Σπένσερ (Κρίστοφερ Ντέναμ), παραγωγού του στούντιο, ο οποίος ξεκινά την εκπομπή με πολύ κέφι και όρεξη για σεξ με τη γραμματέα του, αλλά καταλήγει να πετάγεται κυριολεκτικά με το σώβρακο, και να τρέχει σαν τρελός, σε σκηνές απείρου κάλλους.

Η ταινία πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να βγει στις αίθουσες, καθώς είχε προγραμματιστεί να γυριστεί στις αρχές του 2013. Τα γυρίσματα στο στούντιο Κάουφμαν της Αστόρια ξεκίνησαν 1η Μαρτίου του 2015, ενώ τα εξωτερικά γυρίσματα στην Wall Street διήρκεσαν 15 μέρες, τον Απρίλη του 15, αλλά μερικές σκηνές ξαναγυρίστηκαν μέσα στις αρχές του 16. Τελικά η πρεμιέρα έγινε 12 Μαΐου στο φεστιβάλ των Καννών.

Ταινίες όπως αυτή ή το big short συμβάλλουν στο ξύπνημα του μέσου Αμερικανού και όχι μόνο, και δείχνουν ότι οι αγορές είναι αρκετά δυσνόητες και συνάμα αρκετά απλές. Ο Κλούνεϊ συμμετείχε και στην παραγωγή της ταινίας, με την εταιρία του (Smokehouse pictures). Η διανομή γίνεται μέσω του ποιοτικού κλάδου της SONY-Columbia pictures, της tristar, με χαμηλό σχετικά προϋπολογισμό για χόλυγουντ (27 εκ$), τα οποία ήδη έχει ξεπεράσει κατά πολύ (91 εκ $ εισπράξεις).

Η σκηνοθεσία (όπως αναφέρθηκε ήδη) είναι της Τζόντι Φόστερ. Το σενάριο υπογράφουν οι Αλ ντι Φιόρε, Τζιμ Κουφ, Τζέιμι Λίντεν. Το εξαιρετικό μοντάζ είναι από τον βραβευμένο Ματ Τζηζ.

Ο θάνατος του American dream

Το αμερικανικό όνειρο είναι η ελπίδα ότι ο απλός, ο ταπεινός, ακόμη και ο πιο φτωχός, με σκληρή εργασία μπορεί να τα καταφέρει.

Τι να καταφέρει;

Ένα καλό σπίτι, ένα καλό αυτοκίνητο, ένα λίγο πολύ σταθερό εισόδημα που να του εξασφαλίζει -όχι πλούτη και μεγαλεία- αλλά μια σχετικά καλή και άνετη ζωή.

Αυτό είναι το μοντέλο στο οποίο βασίστηκε η αμερικανική κοινωνία. Υπάρχουν πολλές ιστορίες επιτυχίας (success stories), ανθρώπων που ξεκίνησαν χωρίς πολλές προϋποθέσεις, ακόμη και φτωχοί, αλλά σιγά σιγά τα κατάφεραν. Σιγά σιγά με το ξεπέρασμα των κοινωνικών ανισοτήτων, στην Αμερική έγινε πραγματικότητα αυτό το όνειρο για πλήθος ανθρώπων, για μετανάστες από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, για ανθρώπους που υπό άλλες συνθήκες ποτέ δεν θα τα κατάφερναν να έχουν ένα κάποιο επίπεδο ζωής, για μαύρους (Αφροαμερικανούς), Κινέζους, Μεξικάνους και λοιπούς Λατίνους, Έλληνες, Ιρλανδούς, Ιταλούς και πάσης φύσεως ανθρώπους ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής, θρησκείας. Σήμερα, το αμερικανικό όνειρο είναι πια νεκρό!

Πώς έγινε αυτό; ποιος το σκότωσε; τι υπάρχει στη θέση του; τι έχει γίνει τέλος πάντων; Ποιος ευθύνεται για αυτό το έγκλημα (γιατί για έγκλημα πρόκειται);

Κι αν είναι έγκλημα πρέπει να βρεθεί:

• το πτώμα,
• το φονικό όπλο,
• η αιτία θανάτου (cause of death)
• και βεβαίως ο δολοφόνος και το κίνητρό του.

Με δυο λόγια πάντως, το αμερικανικό όνειρο πέθανε επειδή δεν απέδωσε πολλά κέρδη. Σήμερα έχουν βρεθεί τρόποι για ακόμη μεγαλύτερο κέρδος. Το καινούργιο στοιχείο είναι ο ρόλος του κράτους, ο οποίος είναι κομβικός. Το κράτος πρέπει να χρωστάει! Τα χρέη μετακυλίονται στους πολίτες μέσω των φόρων. Οι επενδύσεις θα στρέφονται σε βιομηχανίες που μπορούν να χρηματοδοτούνται από το κράτος ήτοι: ΟΠΛΑ, ΦΑΡΜΑΚΑ και συστήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης.

Αυτά για όσους βαριούνται να διαβάζουν πολλές σελίδες. Για τους υπόλοιπους ακολουθεί μια ανάλυση για το θάνατο του αμερικανικού ονείρου και του μοντέλου που το έχει υποκαταστήσει. Πριν όμως από την “εγκληματολογική” σπουδή, καλό είναι να βρεθούν και να μαθευτούν κάποια πράγματα για το “θύμα”, για το περίφημο american dream.

Το θύμα: ένα σπιτάκι, ένα αυτοκίνητο κι εγώ..

Το american dream είναι η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή, ταυτισμένη ΠΑΝΤΑ με κάποια υλικά αγαθά, όπου το σπίτι και το αυτοκίνητο είναι κατεξοχήν σύμβολα αυτής της ζωής. Το αμερικανικό όνειρο δεν ευδοκίμησε μόνο στην Αμερική. Και στην Ελλάδα, ένα καλό σπίτι, ενδεχομένως κι ένα εξοχικό, ένα αυτοκίνητο και ένας λίγο πολύ σταθερός μισθός ήταν η ελληνική εκδοχή. Πρέπει να επισημανθεί πάντως, ότι το american dream, με εξαίρεση την Ελλάδα, ποτέ δεν ήταν european dream. Τουναντίον, οι Ευρωπαίοι ποτέ δεν είχαν ένα ιδιαίτερο δέσιμο -τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις- με τη γη και την ιδιοκτησία ενός σπιτιού. Φημίζονται για τα χαμηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης. Ακόμη και η έκρηξη στην αγορά real estate που έχει παρατηρηθεί κατά καιρούς στην Ευρώπη αφορά κυρίως εμπορικά ακίνητα και όχι σπίτια. Όσο για το αυτοκίνητο, οι Ευρωπαίοι έχουν μεν αυτοκίνητο, προτιμούν ωστόσο τις μετακινήσεις με τα μέσα μαζικής μετακίνησης, όπως μετρό, τραμ, λεωφορεία.

Στην Ευρώπη είθισται να μένουν στο νοίκι, ακόμη και όταν έχουν χρήματα για να αγοράσουν ένα σπίτι. Αντιθέτως στην Ελλάδα και στην Αμερική η συνήθεια είναι η αγορά προσωπικής κατοικίας. Γενικά και εμείς και οι Αμερικανοί έχουμε μια ιδιαίτερη αγάπη με τα σπίτια, με την οικοδομή και αποτελεί (ή μάλλον αποτελούσε) ισχυρό πυλώνα της οικονομίας. Ο Έλληνας (αλλά και ο Αμερικανός) θα αγοράσει σπίτι για τον εαυτό του και αν του είναι δυνατό θα αγοράσει και για τα παιδιά του. Αυτό ήταν μέρος της κουλτούρας μας και της οικονομικής μας νοοτροπίας. Και προσοχή! Αυτό γινόταν ακόμη και με τεράστιες στερήσεις!

Ο Ευρωπαίος δεν είχε σαν όνειρο καλά και σώνει να μαζεύει οικονομίες μιας ζωής για να αγοράσει ένα διαμέρισμα ή ένα σπίτι. Σε ότι αφορά τα παιδιά του, όχι μόνο δεν τους αγοράζει σπίτι, αλλά με το που ενηλικιώνονται φεύγουν. Αν υπάρχει κάποιο περίσσευμα, από τους κόπους μιας ζωής, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αυτό θα γίνει σπίτι ή αυτοκίνητο. Πιο πιθανό είναι ότι θα κατατεθεί στην τράπεζα για τις δύσκολες ώρες.

Γενικά το αμερικανικό όνειρο έχει συνδεθεί με ένα καταναλωτικό τρόπο ζωής και μάλιστα υπερκαταναλωτικό. Δεν ήταν ένα “άγιο” όνειρο, ούτε κάτι ιδανικό. Βασίστηκε στην ηγεμονία των ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο και σε ένα λίγο- πολύ κεϋνσιανό, οικονομικό μοντέλο. Στηρίχτηκε δηλαδή στο να υπάρχει ΖΗΤΗΣΗ στην αγορά και καταναλωτές με ικανοποιητικούς μισθούς που να αγοράζουν. Οι ικανοποιητικοί αυτοί μισθοί αφενός δίνονταν σαν πριμ όταν η παραγωγικότητα ανέβαινε, αφετέρου μπορούσαν να καλύψουν την ανάγκη για αυξημένη ζήτηση. Δίνοντας την έμφαση στη ζήτηση, αυτομάτως οδηγείται ένα σύστημα στην διαρκή κατανάλωση και κατόπιν στην υπερκατανάλωση, μέχρι που κάποια στιγμή θα έρθει ο κορεσμός.

Και βεβαίως ο κορεσμός ήρθε! Γέμισε μια ολόκληρη κοινωνία με σπίτια, αυτοκίνητα, τηλεοράσεις, ψυγεία, υπολογιστές, κινητά, χίλια δύο καταναλωτικά αγαθά και την ίδια στιγμή ένας άλλος κόσμος βρισκόταν χωρίς σπίτι, χωρίς ούτε καν ένα πιάτο φαΐ. Κάτι δεν πάει καλά εδώ, έτσι δεν είναι; Βεβαίως η λύση σε αυτό δεν είναι να γίνουμε όλοι άστεγοι και πένητες. Κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφή, θα ήταν Μεσαίωνας! Κι όμως τελικά αυτό ακριβώς έγινε!

Το σώμα του εγκλήματος

Το αμερικανικό όνειρο πέθανε! Το σώμα του εγκλήματος είναι οι εκατομμύρια άστεγοι και άνεργοι σε Ελλάδα και σε Αμερική. Είναι επίσης τα απούλητα στοκ σε εμπορεύματα που μένουν στα ράφια μαγαζιών, αποθηκών και εργοστασίων. Είναι ολόκληρες βιομηχανίες που κλείνουν, που βάζουν λουκέτο. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι “its the capitalism stupid!” και θα ήταν σε μεγάλο βαθμό σωστός, ωστόσο:

Αν το american dream (που υπήρξε και ελληνικό όνειρο) ήταν ένα μοντέλο, το european dream ήταν ένα άλλο. Καπιταλιστικά και τα δυο, χωρίς αμφιβολία! Άστεγοι, άνεργοι υπάρχουν και στις δύο μεριές του ατλαντικού. Ποια είναι η διαφορά; Η διαφορά έγκειται στο ότι η Ευρώπη και η οικονομική νοοτροπία των Ευρωπαίων έδειξαν το δρόμο για το μέλλον. Ποιος είναι αυτός;

Είναι αυτό που ο Βέμπερ ονομάζει “προτεσταντική ηθική”, είναι το ακριβές πνεύμα του καπιταλισμού, είναι ο πιο “καπιταλιστικός” και πιο σκληρός, και συνάμα πιο αντιπαραγωγικός και καταστροφικός καπιταλισμός. Το εναλλακτικό λοιπόν μοντέλο στο αμερικανικό όνειρο είναι ένα μοντέλο εγκράτειας (απέναντι στην υπερκατανάλωση), ένα μοντέλο αποταμίευσης (απέναντι στο ξόδεμα), ένα μοντέλο αντι-κατανάλωσης. Θα μου πείτε: και πού το κακό σε αυτό; Μη βιάζεστε...Το μοντέλο αυτό λίγο πολύ ενυπήρχε στις περισσότερες ευρωπαϊκές οικονομίες. Δεν υπήρχε στην Αμερική, ούτε και στις εποχές επικράτησης του νεοφιλελευθερισμού, του Μίλτον Φρίντμαν και των παιδιών του Σικάγο. Είναι σημαντικό να τονιστεί αυτό!

Beyond the neoliberalsim (πέρα από το νεοφιλελευθερισμό)

Αρκετοί αναλυτές και επικριτές του καπιταλισμού νομίζουν ότι ο παλιός, κεϋνσιανός, “καλός” καπιταλισμός, έχει αντικατασταθεί σήμερα με έναν ακραίο νεοφιλελευθερισμό. Λάθος! Αυτό πιθανώς συνέβη ήδη τη δεκαετία του 90. Σήμερα έχουμε πάει ένα βήμα παραπέρα. Ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός εξακολουθεί να υπάρχει και θα υπάρχει για ένα μεταβατικό στάδιο, όπου όμως το επόμενο βήμα είναι άλλο, κάτι πέρα από τον Φρίντμαν και τη σχολή του Σικάγο.

Το σημείο κλειδί είναι ο ρόλος του κράτους, που στον Κέυνς είναι ζωτικός. Ο νεοφιλελευθερισμός αντιθέτως εξυμνεί την ιδιωτική πρωτοβουλία και ει δυνατόν μηδενίζει εντελώς το κράτος ή τουλάχιστον έτσι λέει. Αυτό όμως που ζούμε ήδη σήμερα και εξαπλώνεται σαν πανώλη είναι κάτι διαφορετικό.

Χρησιμοποιεί την παλιά “προτεσταντική” ηθική της εγκράτειας και της αποταμίευσης, την ευρωπαϊκή νοοτροπία (σε αντίθεση με την αμερικανική) και επιπλέον τοποθετεί σε σημείο κλειδί για την οικονομία, το ΚΡΑΤΟΣ. Το ΚΡΑΤΟΣ γίνεται αυτό που απεικονίζει ο Αισχύλος στον Προμηθέα Δεσμώτη: Ένας βίαιος και χυδαίος καταπιεστής. Γίνεται

• ΚΡΑΤΟΣ- ΦΟΡΟΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ,
• ΚΡΑΤΟΣ- ΣΤΡΑΤΟΣ,
• ΚΡΑΤΟΣ -ΣΕΡΙΦΗΣ
• και ΚΡΑΤΟΣ – ΣΑΝΑΤΟΡΙΟ

και εξηγούμαι:

Ο καπιταλισμός στηρίζεται στο κέρδος, έτσι δεν είναι; Ωραία! Τον παλιό, καλό καιρό, το κέρδος έβγαινε με την κατανάλωση. Αυτό ήταν το american dream. Αφού όμως αυτό οδηγεί στον κορεσμό και σε αδιέξοδα, χρειάζεται ένας άλλος τρόπος για να βγαίνει κέρδος. Πώς όμως, αφού ο καταναλωτής είναι ο απλός εργαζόμενος; Μα από το κράτος! Τα διάφορα κοράκια και γεράκια, αντί να επενδύουν στη βιομηχανία και γενικά στην παραγωγή προκειμένου να βγάλουν κέρδος, πάνε σε πολύ πιο κερδοφόρα μονοπάτια. Αντί να δανείσουν επιχειρήσεις προκειμένου αυτές να κάνουν στη συνέχεια επενδύσεις και να στηρίξουν την παραγωγή και τους μισθούς, δανείζουν ολόκληρα κράτη! Ο σκοπός δεν είναι φυσικά η αποπληρωμή των χρεών, αλλά η μετακύλισή τους στους πολίτες. ΠΡΟΣΟΧΗ! Όχι απλά στους εργαζόμενους, αλλά σε όλους τους φορολογούμενους, εργαζόμενους και ανέργους!

Τα χρέη φτιάχνονται για τα κράτη ώστε να συντηρείται ένας αέναος κύκλος χρέους. Η αποπληρωμή του χρέους πέφτει στις πλάτες των φορολογούμενων. Βεβαίως το χρέος αυξάνει διαρκώς και με τόκο. Το ίδιο κάνουν και οι φόροι! Στη συνέχεια έρχονται εννοείται περικοπές μισθών, συντάξεων και απολύσεις. Ο κύκλος συνεχίζεται. Η ευρωπαϊκή, προτεσταντική ηθική έρχεται ως απολογητής σε αυτό, διότι, αφού χρωστάμε πρέπει να πληρώσουμε! Που πάνε όμως τα λεφτά; που πάνε οι φόροι που πληρώνει ο φορολογούμενος; πάνε για κατασκευή σχολείων; για νοσοκομεία; για δημόσια έργα; για επενδύσεις; ΟΧΙ! Πάνε στους διεθνείς κερδοσκόπους και στους υπαλλήλους τους, στο σύγχρονο σερίφη του Νότιγχαμ και στα τσιράκια του.

Αυτό είναι μια μόνο πτυχή του νέου οικονομικού μοντέλου. Από κει και πέρα επενδύσεις γίνονται και είναι και απαραίτητες, μόνο που δεν γίνονται στα παλιά καταναλωτικά σύμβολα, σε σπίτια και αυτοκίνητα, σε ψυγεία, τηλεοράσεις, κινητά κλπ. Οι επενδύσεις πλέον γίνονται στην πολεμική βιομηχανία και στα συστήματα παρακολούθησης. Τραβηγμένο; Καθόλου! Το σημείο κλειδί είναι είπαμε το κράτος. Σίγουρος πελάτης! Όχι όπως ο κάθε ένας απλός καταναλωτής. Σίγουρη επένδυση και σίγουρα λεφτά. Στο κάτω κάτω αν δεν έχει λεφτά να πληρώσει, δανείζεται, και τα χρέη τα επωμίζονται οι πολίτες με τους φόρους, όπως αναλύθηκε προηγουμένως.

Η στροφή των επενδύσεων στην αμυντική βιομηχανία και στα συστήματα παρακολούθησης εκτός από βιβλικό πλούτο δίνει και και τεράστια εξουσία σε αυτούς που έχουν τον έλεγχο, οπότε “με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια”. Δεν είναι λοιπόν απολύτως αληθές ότι δεν υπάρχουν επενδύσεις στη βιομηχανία. Απλώς δίνεται έμφαση σε συγκεκριμένους τομείς αυτής. Έτσι χτίζεται ένα ΚΡΑΤΟΣ-ΣΤΡΑΤΟΣ κι ένα ΚΡΑΤΟΣ-ΣΕΡΙΦΗΣ, το οποίο βεβαίως στηρίζεται σε ένα κράτος- φοροεισπράκτορα.

Για να υπάρχει μια σχετική ηρεμία στον κόσμο χρειάζεται βεβαίως και ένας μπαμπούλας που να δικαιολογεί μια ισχυρή πολεμική μηχανή και ένα σύστημα παγκόσμιου ηλεκτρονικού φακελώματος. Τέτοιοι μπαμπούλες είναι η τρομοκρατία, οι διάφοροι ταλιμπάν και ισλαμοφασίστες, οι οποίοι ενεργούν ως προβοκάτορες για να δικαιολογήσουν τον φόβο και την επιβολή ελέγχου. Οι τακτικές, παλιές και δοκιμασμένες από τους Ναζί.

Ρίξε στο γυαλί φαρμάκι

Ένας άλλος τομέας στρατηγικού ενδιαφέροντος είναι ο τομέας της φαρμακοβιομηχανίας. Τον παλιό, “καλό” καιρό, οι βιομηχανίες φαρμάκων προσπαθούσαν να βρουν θεραπείες. Υπήρχαν πολλές ασθένειες για να καταπολεμηθούν, έτσι άξιζε να επενδύσει κάποιος στις θεραπείες. Από ένα σημείο και πέρα όμως (περίπου από το 1970 και μετά) διαπιστώθηκε ότι μπορεί να βγαίνει κέρδος πολύ πιο απλά: δεν χρειαζόταν πλέον θεραπεία, αλλά συντήρηση και μάλιστα με κρατική επιχορήγηση! Κι έτσι το κράτος μετατρέπεται σε σανατόριο.

Για πιο λόγο να βρεθεί θεραπεία για τον καρκίνο, όταν μπορείς να παρασκευάζεις φάρμακα τα οποία στην καλύτερη περίπτωση απλώς συντηρούν τη ζωή και στη χειρότερη σκοτώνουν τον ασθενή; Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει πρόοδος στην ιατρική όλα αυτά τα χρόνια. Η πρόοδος όμως αυτή δεν έγκειται τόσο στη φαρμακοβιομηχανία και στην παρασκευή πιο αποτελεσματικών φαρμάκων, αλλά στα ιατρικά μηχανήματα, στη διάγνωση και στο χειρουργείο, σε τομείς δηλαδή που δεν έχουν άμεση σχέση με τη φαρμακοβιομηχανία.

Πόσο απροετοίμαστη φαίνεται αλήθεια η υπερσύγχρονη επιστήμη μας και ιατρική, όταν βρεθεί αντιμέτωπη με έναν καινούργιο ή έναν μεταλλαγμένο ιό! Πόσο φτωχή μοιάζει όταν βρίσκεται απέναντι στον ιό των πουλερικών ή στον έμπολα. Ποια είναι η αποτελεσματικότητα νέων σκευασμάτων απέναντι σε νέες ασθένειες; μηδαμινή και αμφίβολη. Πόσο συχνά συμβαίνει αυτό; Σχεδόν κάθε 2 χρόνια! Παρόλα αυτά δίνονται εκατομμύρια και δισεκατομμύρια επενδύσεων για την χρηματοδότηση νέων σκευασμάτων. Προσοχή! Σκευασμάτων, όχι θεραπειών! Μια θεραπεία μπορεί να είναι μια συγκεκριμένη μέθοδος, ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο που πρέπει να εφαρμόσει ο ασθενής, το οποίο πιθανότατα δεν μπορεί να πατενταριστεί (όπως π.χ η εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς). Αν όμως δεν μπορεί να πατενταριστεί δεν μπορεί να αποδώσει κέρδη σε εταιρίες, οπότε κανένα ενδιαφέρον.

Η φανταστική πρόοδος που έφερε η ανακάλυψη της πενικιλίνης από τον Φλέμινγκ και η εφαρμογή των αντιβιοτικών δεν μπορούσε να διαρκέσει για πάντα. Από ένα σημείο και πέρα διαπιστώθηκε ότι κάποιες ασθένειες δεν θεραπεύονται πλήρως, απλά και μόνο με χάπια. Αυτό στην καλύτερη περίπτωση οδηγεί σε μια απλή συντήρηση του ασθενή. Όχι σε θεραπεία.

Ο πρόεδρος Νίξον κήρυξε τον περίφημο “war on cancer”. Έχουν περάσει από τότε περίπου 40 χρόνια και ακόμη μένει ένας κενός πόλεμος, ένας πόλεμος με νικητή την ασθένεια και χαμένη την ανθρωπότητα, ένας πόλεμος στον οποίο έχουν δαπανηθεί δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς αποτέλεσμα. Χωρίς αποτέλεσμα; Μια στιγμή! Από αυτές τις δαπάνες, πολλές από τις οποίες μάλιστα είναι και κρατικές, από τα κρατικά συστήματα υγείας, έχουν θησαυρίσει κάποιες φαρμακευτικές εταιρίες και οι επενδυτές τους. Άρα υπάρχει αποτέλεσμα και μάλιστα πολύ καλό για κάποιους! Να λοιπόν άλλη μια καλή επένδυση.

Οι διεθνείς κερδοσκόποι, όπως για παράδειγμα ο Μπιλ Γκέιτς, έχουν πολλαπλό όφελος από την επένδυση στη φαρμακοβιομηχανία. Αφενός, έχουν σίγουρα και άφθονα κέρδη, αφού έχουν σαν πελάτες όλους τους ασθενείς, και σίγουρα λεφτά με κρατική εγγύηση από τα κρατικά συστήματα υγείας. Αφετέρου, βελτιώνουν και την εικόνα τους προς την κοινωνία, αφού φαίνεται ότι στηρίζουν έτσι ένα θεάρεστο έργο. Φυσικά, τα κράτη είναι αρωγοί σε αυτή την “προσπάθεια”, κι έτσι προκύπτει το ΚΡΑΤΟΣ-ΣΑΝΑΤΟΡΙΟ, ένα κράτος με πολλούς ασθενείς, ανθρώπους που απλώς συντηρούνται, δεν θεραπεύονται, ανθρώπους ευάλωτους.

Οι τρεις αυτοί πυλώνες: ΣΤΡΑΤΟΣ, παρακολούθηση, φάρμακα με τη στήριξη του κράτους είναι το νέο μοντέλο. Πώς στηρίζεται αυτό; με κρατικά δάνεια τα οποία πληρώνει ο φορολογούμενος. That's all folks. Αυτά είναι και τα “φονικά όπλα” που σκότωσαν το αμερικανικό όνειρο. Η στροφή των επενδύσεων και των επενδυτών (δηλαδή των κερδοσκόπων) όχι προς την οικοδομή, τα αυτοκίνητα και λοιπά καταναλωτικά αγαθά, αλλά προς έναν κύκλο αέναου κρατικού χρέους και προς επενδύσεις που να συντηρούνται όχι από τον απλό καταναλωτή, αλλά από το ίδιο το κράτος, ώστε τα κέρδη να είναι εγγυημένα.

Κίνητρο, δολοφόνος και αιτία θανάτου

Το κίνητρο φυσικά είναι το κέρδος, δηλαδή το ακόμη περισσότερο κέρδος, αφού κέρδος έβγαινε και επί εποχής american dream. Ο δολοφόνος ή μάλλον οι δολοφόνοι είναι οι απανταχού κερδοσκόποι, οι “μεγάλοι”, οι μεγαλομέτοχοι, με μια λέξη: ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Ένα κεφάλαιο που έχει στραφεί στον τραπεζικό κλάδο, ώστε να δανείζει ολόκληρα κράτη, ενώ την ίδια στιγμή δεν δίνει φράγκο σε επιχειρήσεις και απλούς πολίτες, αλλά και ένα κεφάλαιο που έχει απομακρυνθεί από παραδοσιακούς κλάδους βιομηχανίας και έχει στραφεί εκεί που έχει κέρδη με ουρά: όπλα, φάρμακα και ηλεκτρονικό φακέλωμα.

Οι ένοχοι δεν είναι κάποιοι ανώνυμοι άνθρωποι. Αντιθέτως έχουν όνομα και υπόληψη στην κοινωνία. Είναι ολόκληρες οικογένειες όπως οι Ρότσιλντ και οι Ροκφέλλερ, οι Βάλενμπεργκ, οι Ζήμενς, οι Μπετενκούρ, οι Ρος, οι Πεζώ, οι Ανιέλλι, η βασιλική οικογένεια των Σαούντ, αλλά και μεμονωμένα πρόσωπα όπως ο Σόρος και ο Γκέιτς, ο Ζούκερμπεργκ του Facebook, ο Πέιτζ και ο Μπριν της Google και πολλοί ακόμη.

Όσο για την αιτία θανάτου του αμερικανικού ονείρου είναι ότι δεν απέδωσε όσο θα ήθελαν οι κερδοσκόποι. Από ένα σημείο και πέρα φάνηκε καθαρά ότι δεν συμφέρει! Για πιο λόγο να έχει κάποιος ένα σπίτι, ένα αυτοκίνητο και να είναι καλά; Ας έχει έναν υπολογιστή (που να είναι πλήρως ελεγχόμενος και φακελωμένος), να παίρνει φάρμακα και να είναι ευάλωτος, να έχει χρέη προς τράπεζες και προς το κράτος. Στα φάρμακα, βάλε και τα ναρκωτικά, άλλωστε drugs είναι και τα μεν και τα δε. Πιο αποδοτικό δεν είναι αυτό;

Υπάρχει εναλλακτική;

Να το μεγάλο ερώτημα! Ο μπαρμπα-Καρλ θα απαντούσε: ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ! Απέναντι σε ποιους όμως; Πολλοί στοχαστές έχουν γράψει τόμους βιβλίων ψάχνοντας για μια εναλλακτική ολοκληρωμένη πρόταση, η οποία μάλλον όμως δεν υπάρχει, αφού ολοκληρωμένος δεν είναι ούτε και ο καπιταλισμός.

Ο καπιταλισμός απέδειξε στο διάβα των τελευταίων τριών αιώνων ζωής του ότι δεν είναι κάτι σταθερό και καθορισμένο, αλλά κάτι που αλλάζει συνεχώς. Το ίδιο θα έπρεπε να κάνουν και όσοι είναι αντιμέτωποι με αυτόν. Δεν μπορείς να πολεμήσεις κάτι σήμερα με τα όπλα του 1800 ή του 1900. Προφανώς δεν μπορεί να δοθεί στέρεα απάντηση στο ερώτημα και σίγουρα όχι μέσα σε λίγες μόλις σελίδες.

Προσωπική άποψη είναι ότι χρειάζεται μια προσπάθεια αυτονομίας των πολιτών απέναντι στην αγορά και απέναντι στο κράτος. Η αυτονομία σημαίνει ότι βγαίνουμε έξω από το σύστημα, off the grid. Όχι για να το πολεμήσουμε κατά μέτωπο, αλλά για να επιβιώσουμε καλύτερα. Για να έχουμε μια ελπίδα, μια ελπίδα που υπήρχε ως ψευδαίσθηση στο american dream. Μια ελπίδα που φαίνεται να αναπτύσσεται στην κοινωνία των Τσιάπας, αλλά και αλλού. Είναι το παλιό, αυτόνομο, ελληνικό κεφαλοχώρι. Είναι η παλιά φιλοσοφική αντίληψη του γερό-Επίκουρου: “λάθε βιώσας” που ο ίδιος εφάρμοσε στον κήπο του στον Κεραμικό. Είναι οι πρώτοι, μικροί, χριστιανικοί κύκλοι, κοινοκτημοσύνης. Είναι αυτό που συνδέει διανοητές όπως τον Καραβίδα και τον Καστοριάδη. Είναι οι κοινότητες που οραματίσθηκαν και εφάρμοσαν οι μεγάλοι Ρώσοι διανοητές Τολστόι και Κροπότκιν. Μικρές, αυτόνομες, παραγωγικές κοινότητες.

Πρόκειται για την καταφατική συνειδητοποίηση ότι το άτομο και μια μικρή έστω κοινότητα μπορεί με προσωπική εργασία να παράγει και να αναπαράγεται, χωρίς άνωθεν εντολές. Αυτό βεβαίως απαιτεί σκληρή δουλειά. Η κατοικία, η διατροφή, η ενέργεια πρέπει να παράγονται από την κοινότητα με προσωπική εργασία. Επίσης πρέπει να παρέχεται περίθαλψη και παιδεία. Πόσο εύκολο είναι αυτό; Δεν είναι εύκολο! Αξίζει όμως τον κόπο, για μια κοινωνία με ελπίδα και προοπτική. 

Εμπέδηση