Στην καρδιά της θάλασσας, in the heart of the sea, σχόλιο πάνω στην ταινία

γράφει ο Απο

Βρισκόμαστε στα 1821. Την εποχή που εμείς ξεκινούσαμε την επανάσταση, στην Αμερική, στο Ναντάκετ της Μασσαχουσέτης έχει ξεσπάσει ο "πυρετός" των φαλαινοθηρικών. Το λάδι φάλαινας είναι πολύτιμο όπως σήμερα το πετρέλαιο (αν και πολύ πιο ακριβό), καθώς δίνει φως στις μεγάλες πόλεις και είναι περιζήτητο σε Ευρώπη και Αμερική. Η τιμή φτάνει ως και 50 λίρες το βαρέλι (περίπου 5500 $ σε σημερινά χρήματα!!!). Ο ανταγωνισμός είναι πολύ έντονος και η απληστία, αλλά και η ασέβεια απέναντι στη φύση και στα θαλάσσια πλάσματα ξεπερνά τα όρια. Από την άλλη, η επιθυμία ενός ολόκληρου πολιτισμού να μπορεί να φωτίζει και να ζεσταίνει τις πόλεις του, να έχει φωτεινούς δρόμους και σπίτια τη νύχτα, είναι πολύ δυνατή.

Το Έσσεξ είναι λοιπόν ένα φαλαινοθηρικό το οποίο έχει ως αποστολή να φορτώσει 2000 βαρέλια! Η δουλειά του φαλαινοθήρα είναι ούτως ή άλλως βαριά και πολλές φορές συμβαίνουν ατυχήματα. Στο ταξίδι του πλοίου τα πράγματα δεν εξελίσσονται ιδανικά...Πρόκειται για μια αληθινή ιστορία, που συγκαλύφθηκε τελικά επειδή "ήταν πολλά τα λεφτά". Τα επίσημα αρχεία του Ναντάκετ δημοσιοποίησαν την πραγματική ιστορία, μόλις το 1984 (πάνω από 150 χρόνια μετά το συμβάν)! Η νουβέλα πάνω στην οποία στηρίχτηκε το έργο γράφτηκε από τον Ναθάνηελ Φίλμπρικ το 2000. Το Μόμπι Ντικ, το οποίο εμπνεύστηκε ο Χέρμαν Μέλβιλ από την αληθινή ιστορία, γράφτηκε το 1851.

Στην ταινία παρακολουθούμε έναν άγνωστο τότε συγγραφέα, τον Μέλβιλ (Ben Whishaw, o Q στους καινούργιους Μποντ), ο οποίος με κάποιο τρόπο έχει εντοπίσει έναν επιζόντα από το ναυάγιο του Έσσεξ, που συνέβη περίπου 30 χρόνια πριν. Ο παλιός ναυτικός (Brendan Gleeson, τον έχουμε δει στο Harry Potter και πέρσι στο Grand Seduction) ζει αποτραβηγμένος με τη γυναίκα του (Michelle Fairley, γνωστή και από το Game of Thrones ως Lady Catlyn Stark) και δεν επιθυμεί καθόλου να μιλήσει για το συμβάν, παρά τα χρήματα που του προσφέρει ο συγγραφέας. Η ιστορία όμως αυτή δεν είναι ένα οποιοδήποτε ναυάγιο, είναι κάτι που τον στοιχειώνει και του έχει χαράξει τη ζωή του. Έτσι αποφασίζει τελικά να την εξομολογηθεί στον συγγραφέα, μήπως και ελαφρώσει λίγο από το βάρος στην ψυχή του. 

Πρώτος καπετάνιος είναι ο G. Pollard jr. (Ben Wallker) ενώ 2ος ο Owen Chase (Chris Hemsworth, ο γνωστός Θωρ από τους avengers). Οι δυο τους δεν τα πάνε καθόλου καλά. Ο Pollard είναι από γνωστή μεγάλη οικογένεια του Ναντάκετ, δεν διαθέτει όμως καθόλου πείρα. Από την άλλη, ο Chase είναι γόνος φτωχής, αγροτικής οικογένειας που δεν είχε καμία σχέση με τη θάλασσα. Ο ίδιος όμως είναι αρκετά σκληροτράχηλος, εμπνέει μεγάλο σεβασμό στο πλήρωμα και έχει μεγάλη πείρα από τη θάλασσα και τις φάλαινες. Αυτός εξάλλου θα γινόταν 1ος πλοίαρχος, αν οι μεγάλοι καραβοκύρηδες του Ναντάκετ δεν τον εξαπατούσαν με ψεύτικες υποσχέσεις. Λόγω όμως της μεγάλης ανάγκης που έχει για δουλειά, με μια γυναίκα έγκυο και ένα φτωχικό σπίτι, δέχεται τελικά. Η κόντρα ανάμεσα στους δύο άντρες κυριαρχεί, όμως αυτό δεν είναι τίποτα μπροστά στα δεινά που θα ακολουθήσουν.

Βρίσκονται αρκετό καιρό στη θάλασσα, έχοντας μαζέψει περίπου 5 βαρέλια. Πρέπει πάσει θυσία να μαζέψουν 2000! Κάποια στιγμή κάνουν μια στάση κοντά στο Εκουαδόρ. Εκεί μαθαίνουν από έναν άλλο Ισπανό καπετάνιο ότι αν ξανοιχτούν περίπου 2000 μίλια στον Ειρηνικό θα βρουν κοπάδια φάλαινες, και ότι θα μπορούν να μαζέψουν το φορτίο που θέλουν σε μια μόνο μέρα! Αλίμονο όμως, εκεί καραδοκεί μια άσπρη φάλαινα-δαίμονας, η οποία διέλυσε το πλοίο τους και άφησε πίσω της, πτώματα και σακάτηδες. Δεν λαμβάνουν υπόψη την προειδοποίηση του Ισπανού καπετάνιου και ξανοίγονται. Για πολύ καιρό δεν βρίσκουν τίποτα. Αφού έχουν ανοιχτεί στη μέση του πουθενά, στον απέραντο Ειρηνικό ωκεανό βρίσκουν αμέτρητες φάλαινες. Εκεί όμως βρίσκεται και η μεγάλη φάλαινα, αυτή που θα αποθανατιστεί αργότερα ως Μόμπι Ντικ από τον Μέλβιλ.

Η τοποθεσία που πιθανότατα ναυάγησε το Έσσεξ

Η συνέχεια επί της οθόνης, καθώς αξίζει πραγματικά να δείτε αυτή την ταινία. Οι περιπέτειες μετά το ναυάγιο συνεχίζονται και η ανθρώπινη φύση, με όλα το μεγαλείο της αλλά και τα άγρια ένστικτά της, αναδεικνύεται. Βλέπουμε από τη μια την ασέβεια απέναντι στη φύση και την φύση που εκδικείται, την ύβρη και τη νέμεση. Από την άλλη βλέπουμε και την τεράστια δύναμη του ανθρώπου, την πάλη για επιβίωση.

Ο Gleeson εξαιρετικός ως γηραιός Νίκερσον. Ο Hemsworth σε έναν ρόλο που του πήγαινε αρκετά, σκληρός, αλλά πολύ ισορροπημένος και ψύχραιμος, αποδεικνύει ότι μπορεί να παίξει και κάτι πέρα από τον Θωρ. Γενικά όλο το καστ αρκετά επιτυχημένο. Αξιοσημείωτη η επιλογή του Whishaw ως νεαρού Μέλβιλ, η οποία ξενίζει με το λίγο σοφιστικέ ύφος και την βρετανική προφορά του, ανταποκρίνεται όμως πιθανότατα ακριβώς στην πραγματικότητα, καθώς ο Μέλβιλ δεν ήταν κάποιος βαρύς θαλασσόλυκος, αλλά ένας ευαίσθητος διανοούμενος, ο οποίος την εποχή εκείνη μάλλον θα πρέπει να είχε μια λόγια βρετανική προφορά, παρά μια βαριά προφορά Γιάνκη.

Η σκηνοθεσία του βραβευμένου με Όσκαρ Ron Howard (για το beautiful mind) ήταν πολύ καλή. Η δράση προχωρούσε με κορύφωση, ενώ παράλληλα γυρίζει στο σήμερα και στην αφήγηση του Νίκολσον στον συγγραφέα. Ο Howard δείχνει να βαδίζει στα χνάρια του Spielberg φτιάχνοντας ταινίες που είναι μεν καθαρά χολυγουντιανές, με εφφέ, αλλά από την άλλη περνούν σημαντικά νοήματα και διατηρούν ποιότητα και καλή σκηνοθεσία. Τον παρακολουθούμε από το Coccoοn και το Willow τη δεκαετία του 80.

Τα εφφέ αρκετά αληθοφανή κάνουν καλά τη δουλειά τους. Στη διασκευή του σεναρίου το δίδυμο Rick Jaffa- Amanda Silver, γνωστοί κυρίως από περιπέτειες (planet of the apes, jurassic world) φτιάχνουν μαζί με τον σκηνοθέτη Howard μια δυνατή ιστορία, χωρίς καθόλου να γίνεται “αμερικανιά”, με πολύ σεβασμό στην πραγματική ιστορία και στη νουβέλα. 

Το πραγματικό ναύαγιο του Έσσεξ και ο Χέρμαν Μέλβιλ

ο Όουεν Τσέις, υποπλοίαρχος του Έσσεξ

ο Τόμας Νίκερσον, καμαρότος στο Έσσεξ

ο συγγραφέας Χέρμαν Μέλβιλ











Η ταινία και το βιβλίο in the heart of the sea του Φίλμπριν βασίζονται στην πραγματική ιστορία του ναυαγίου του Έσσεξ. Τα πρόσωπα που αναφέρονται, ο μικρός Νίκερσον, ο καπταιν Πόλλαρντ και ο υποπλοίαρχος Τσέις ήταν όλοι υπαρκτά πρόσωπα. Πράγματι το Έσσεξ χτυπήθηκε από μια γιγάντια φάλαινα, γεγονός όμως που κουκουλώθηκε από τους εφοπλιστές και τους ασφαλιστές του Ναντάκετ, καθώς η φαλαινοθηρία απέδιδε μυθικά πλούτη σε αυτούς. Ο φόβος του κόσμου θα ήταν πολύ μεγάλος αν ανακάλυπταν πόσο επικίνδυνο είναι το επάγγελμα. Η αναφορά του Νίκερσον έπεσε στην αφάνεια για πάρα πολλά χρόνια και βρέθηκε μόλις στα 1960, ενώ από τα επίσημα αρχεία του Ναντάκετ βγήκε τελικά στη δημοσιότητα μόλις στο 1984!

Δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς έμαθε ο νεαρός Μέλβιλ για το συμβάν. Ο συγγραφέας, όπως ομολογεί στην ταινία ήταν ακόμη άσημος συγγραφέας, και σίγουρα όχι του ύψους του μεγάλου Χόθορν. Ο Ν. Χόθορν ωστόσο, όταν βγήκε το Μόμπι Ντικ, είπε ότι ήταν ένα πραγματικό αμερικανικό έπος, ανάλογο του Ομήρου, ένα αριστούργημα!

Ο Μόμπυ Ντικ θεωρείται σήμερα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όταν όμως κυκλοφόρησε δεν πήγε καθόλου καλά εισπρακτικά και γενικά ο Μέλβιλ αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό του. Πέρασε μια δύσκολη ζωή, ο γάμος του δεν ήταν ευτυχισμένος, ένας γιος του αυτοκτόνησε και ο Μέλβιλ υπέφερε για πολλά χρόνια από κατάθλιψη, ενώ τα έργα του δεν του απέφεραν οικονομικό όφελος. Αναγνωριζόταν μεν από λόγιους της εποχής (π.χ από τον Χόθορν), οικονομικά όμως δεν τα πήγαινε καλά.

Ο Μόμπυ Ντικ του Μέλβιλ, ο γέρος και η θάλασσα του Χέμινγουέι, και το γιούσουρι του δικού μας Καρκαβίτσα είναι τρεις χαρακτηριστικές ιστορίες της θάλασσας, τρεις ιστορίες της πάλης του ανθρώπου με τη φύση, που δείχνουν την δύναμη της φύσης, αλλά και την ανθρώπινη θέληση να κατακτήσει το αδύνατο! Είναι το κυνήγι του ακατόρθωτου, ο ανθρώπινος εγωισμός, η ύβρις, η νέμεσις, η εκδίκηση της φύσης, αλλά και η ανυπότακτη κατάφαση, το πείσμα, η θέληση.

Ο Μέλβιλ είναι κατά κάποιον τρόπο προάγγελος του Χέμινγουέι. Όπως αυτός, έτσι και ο Μέλβιλ έγραψε για τη θάλασσα, για άγρια θηρία, για κανίβαλους, έχει ήρωες ιθαγενείς, νέγρους, ινδιάνους, απλούς αλλά και σκληρούς βιοπαλαιστές, σε μια εποχή μεταβάσεων για την Αμερική. Αποτύπωσε τις έντονες αντιθέσεις της αμερικανικής κοινωνίας πριν και μετά τον εμφύλιο (ο Μόμπι Ντικ εκδόθηκε περίπου 10 χρόνια πριν τον εμφύλιο), τους νεόπλουτους εφοπλιστές και εμπόρους από τη μια, τους φτωχούς και σκληρούς ναυτικούς από την άλλη.

Όσο ο άνθρωπος θα παλεύει με τη φύση, όσο θα τη σέβεται ή θα είναι αλαζόνας απέναντί της, όσο θα υπάρχει η αδάμαστη θάλασσα, τόσο ο Μέλβιλ και ο Μόμπι Ντικ θα διαβάζεται και θα παραμένει επίκαιρος, και μια σπουδαία ιστορία θα ξεκινά με τη φράση: They call me Ismael...