Η ναυμαχία του Ναυαρίνου

• Η ναυμαχία που οδήγησε στην ελληνική ανεξαρτησία
• Η ναυμαχία που εξυπηρέτησε κατά τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα Άγγλων, Γάλλων και Ρώσων
• Η ναυμαχία που δεν θα γινόταν ποτέ, αν δεν εξακολουθούσαν να κρατούν δυνάμεις οι Έλληνες επαναστάτες με επικεφαλής τον Κολοκοτρώνη

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου έγινε στις 20 Οκτωβρίου 1827. Αντίπαλοι στόλοι και αντίστοιχοι επικεφαλής:

• αγγλικός (ναύαρχος Κόδριγκτων), γαλλικός (ναύαρχος Δεριγνύ), ρωσικός (ναύαρχος Χέυδεν)
• Οθωμανικός, δηλαδή τουρκικός και αιγυπτιακός με επικεφαλής τον Ιμπραήμ

Σε ότι αφορά τη ναυμαχία καθεαυτή, επρόκειτο για μια πολύ σκληρή σύγκρουση. Ο Γάλλος Δεριγνύ ανέφερε ότι "ποτέ στην ιστορία δεν υπήρξε μεγαλύτερη καταστροφή στόλου". Την μεγαλύτερη δύναμη είχαν οι Άγγλοι, περίπου εφάμιλλοι ήταν οι Ρώσοι, ενώ μικρότερο στόλο είχαν οι Γάλλοι. Ωστόσο και οι τρεις μαζί είχαν 22 πλοία, όταν οι Οθωμανοί είχαν 78! Παρόλα αυτά ο ευρωπαϊκός στόλος νίκησε κατά κράτος. 

Ο συμμαχικός ευρωπαϊκός στόλος περιλάμβανε ουσιαστικά τις μεγάλες δυνάμεις της Ιεράς συμμαχίας στην Ευρώπη (πλην αυστριακής αυτοκρατορίας), της ευρωπαϊκής ένωσης της εποχής. Έληξε με νίκη των συμμάχων, συντριπτική ήττα των Οθωμανών και είχε μεγάλο αντίκτυπο, όχι μόνο για την ελληνική, αλλά και για την ευρωπαϊκή ιστορία και το νέο status quo.

Ωστόσο, η άποψη ότι χωρίς τους τρεις ναυάρχους και τη ναυμαχία δεν θα είχαμε απελευθερωθεί , δεν είναι ακριβής. Από τα σχολικά μας χρόνια, μαθαίνουμε γενικά για την τεράστια σημασία που είχε αυτό το γεγονός. Είναι προφανές ότι αυτή η άποψη υπερτονίζει την αξία των ευρωπαϊκών συμμάχων μας και των ξένων δυνάμεων εν γένει, ενώ καλλιεργεί την αντίληψη ότι χωρίς τους ξένους θα ήμασταν ακόμη σκλάβοι, ενισχύοντας παράλληλα (έστω και ασυνείδητα) μια ξενόδουλη νοοτροπία, αν δεν ληφθεί υπόψη το συνολικό ιστορικό πλαίσιο της εποχής. Χωρίς να υποβαθμίζουμε καθόλου τη σημασία της ναυμαχίας, πρέπει ωστόσο να φωτίσουμε και ορισμένες ακόμη πλευρές. Πιο συγκεκριμένα:

1. ΟΛΟΙ οι ξένοι είχαν (και εξακολουθούν να έχουν) τα συμφέροντά τους στην περιοχή
2. Τα δικά τους συμφέροντα έρχονταν σε σύγκρουση με τα συμφέροντα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
3. Άρα μοιραία έπρεπε να συγκρουστούν Άγγλοι, Γάλλοι και Ρώσοι με τους Οθωμανούς
4. Ο εχθρός του εχθρού γίνεται σύμμαχος. Αυτό είναι ένα γενικότερο δόγμα που έκανε τους Άγγλους, Γάλλους, Ρώσους, σύμμαχους με την Ελλάδα
5. Σημαντική η ναυμαχία, σημαντικότερες όμως οι συγκρούσεις του στρατού ξηράς. Μια ναυμαχία μπορεί να αποβεί στρατηγικής σημασίας, όμως ο πόλεμος, κάθε πόλεμος κερδίζεται (ή χάνεται) στη στεριά.
6. Οι τρεις ναύαρχοι κάθε άλλο παρά φιλέλληνες ήταν. Εκτελούσαν διαταγές του αντίστοιχου υπουργείου εξωτερικών. Ειδικά μάλιστα ο Άγγλος Κόδριγκτων το έλεγε σαφώς: “Δεν εκτιμώ ούτε τους Έλληνες, ούτε και τους Τούρκους”.
7. Η ναυμαχία έπρεπε να γίνει πάσει θυσία ΠΡΙΝ φτάσει ο Καποδίστριας στην Ελλάδα. Για το λόγο αυτό δεν του δινόταν άδεια να ταξιδεύσει, τον έσερναν από λιμάνι σε λιμάνι για κανά 6μηνο, ώστε να μην έχει καμία πρωτοβουλία κινήσεων ο κυβερνήτης.

ΡΩΣΙA

Σε ότι αφορά τα συμφέροντα των ξένων, οι Ρώσοι πάντοτε επιθυμούσαν την διέξοδο προς τις “θερμές θάλασσες” (εν αντιθέσει με τις κρύες θάλασσες του Βορρά π.χ Βαλτική). Αυτό τους έφερνε (και τους φέρνει ακόμη) σε αιώνια αντιπαράθεση με τους Τούρκους. Το πρόσχημα που μεταχειρίζεται ο Ρώσος για να συμμαχήσει και δήθεν να προστατέψει τους Έλληνες, είναι πάντα η ορθοδοξία. Άλλες φορές, αν επιθυμεί να προστατέψει άλλους βαλκανικούς λαούς, προβάλλεται ως προστάτης των Σλάβων. Πίσω από το πρόσχημα της ορθοδοξίας και του σλάβικου αίματος, εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των Ρώσων, αιώνες τώρα.

ΑΓΓΛΙΑ, ΓΑΛΛΙΑ

Αυτή η επιθυμία των Ρώσων να κατέβουν στη Μεσόγειο βρίσκει βεβαίως αντίθεση στις λοιπές μεγάλες δυνάμεις, τότε και τώρα. Όσο οι Οθωμανοί κρατούσαν γερά, οι Άγγλοι, οι Γάλλοι, οι Αυστριακοί και οι Γερμανοί (Πρώσοι) επιθυμούσαν να υπάρχει μια δυνατή Οθωμανική αυτοκρατορία που να αποτελεί ανάχωμα στον επεκτατισμό της Ρωσίας προς δυσμάς και προς νότον. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι Αγγλογάλλοι, με το που ξέσπασε η επανάσταση τήρησαν μια στάση μάλλον εχθρική απέναντί μας, σε επίπεδο ηγεσίας.

Όταν είδαν όμως ότι οι Έλληνες ήταν αποφασισμένοι για όλα, δωροδόκησαν ανθρώπους, έβαλαν πράκτορες και φρόντισαν -εν μέσω της επαναστάσεως- να ξεσπάσει εμφύλιος μεταξύ των οπλαρχηγών και να σφαζόμαστε μεταξύ μας. Επειδή όμως τίποτα δεν είχε κριθεί (ούτε κι έτσι ακόμη) και η φλόγα της λεφτεριάς έκαιγε ακόμη, άλλαξαν τακτική. Κατάλαβαν ότι οι Έλληνες νικούσαν, οι Τούρκοι έχαναν, οπότε δεν είχε πλέον νόημα να υποστηρίζουν την οθωμανική αυτοκρατορία, γιατί σύντομα θα βρίσκονταν στους χαμένους και η Ρωσία θα κατέβαινε στη Μεσόγειο. Loose -loose situation!

Για τους Άγγλους ήταν Η ευκαιρία να βάλουν πόδι γερά στη Μεσόγειο. Για τους Γάλλους ήταν μια 2η ευκαιρία. Μετά την πανωλεθρία του Ναπολέοντα στο Βατερλώ, επιζητούσαν οπωσδήποτε μια ρεβάνς, ειδικά απέναντι στους Ρώσους, αλλά και απέναντί στους ανταγωνιστές τους, τους Άγγλους. 

ΑΥΣΤΡΙΑ, ΠΡΩΣΙΑ

Οι γερμανόφωνοι Αυστριακοί και Πρώσοι, παρέμειναν στις παλιές αντιλήψεις, δεν επιθυμούσαν την ανεξαρτησία της Ελλάδος, πίστευαν (ειδικά ο διαβόητος Μέττερνιχ) ότι δεν έπρεπε να μεταβληθούν τα σύνορα σε καμία περίπτωση και ότι κάτι τέτοιο θα άλλαζε άρδην το μέλλον της ιεράς συμμαχίας και της Ευρώπης εν γένει, και βεβαίως είχαν δίκιο. Χωρίς να αναμειχθούν ενεργά στο πολεμικό πεδίο, εξέφραζαν την αντίθεσή τους στην εξέγερση των Ελλήνων μέσω των ισχυρών αντρών τους Μέττερνιχ και Μπίσμαρκ (συνέδριο της Βερόνας), ενώ έβλεπαν με τρόμο την προοπτική καθόδου της Ρωσίας στη Μεσόγειο, καθώς θεωρούσαν ότι το ελληνικό κράτος θα ήταν ουσιαστικά ένα ρώσικο προτεκτοράτο.

ΕΛΛΑΔΑ

Κι ενώ γίνονταν αυτά τα διπλωματικά παιχνίδια, με τον έναν ή άλλο τρόπο η Ελλάδα θα λεφτερωνόταν και κυρίως ο Μωριάς ή έστω ο μισός από αυτόν. Οι Τούρκοι είχαν τρομακτικές απώλειες (κι εμείς βεβαίως). Παρά τη νικηφόρα εκστρατεία του Ιμπραήμ, παρά τους προσκυνημένους, παρά το θάνατο του Ανδρούτσου και του Καραϊσκάκη στη στερεά, ο Κολοκοτρώνης κράταγε ακόμη σημαντικό μέρος της Πελοποννήσου. Αν ο Κολοκοτρώνης δεν κρατούσε ως το 1826-27 και δεν προκαλούσε ζημιές στους Τούρκους, τότε ο αγώνας πράγματι θα χανόταν και οι σύμμαχοι ΠΟΤΕ δεν θα έκαναν τη ναυμαχία στο Ναυαρίνο!

Αυτό είναι πολύ σημαντικό! Η πλειοψηφία των ιστορικών, αναλυτών, αλλά και απλών ανθρώπων στέκονται στο Ναυαρίνο, όμως προϋπόθεση για το Ναυαρίνο ήταν ότι ο Κολοκοτρώνης εξακολουθούσε να κρατά σημαντικό μέρος του Μωριά. Αν δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο, σιγά να μην διακινδύνευαν οι σύμμαχοι να συγκρουστούν με τον οθωμανικό στόλο. Για χατήρι μας; όχι βέβαια!

Εξάλλου, αν το παιχνίδι κρινόταν από τη ναυμαχία και μόνο, τότε πώς καθάρισε ξαφνικά ο Μωριάς από τους Τούρκους; πώς εγκατέλειψαν τελικά, τόσο γρήγορα και τόσο εύκολα, μετά τη ναυμαχία οι Τούρκοι την Πελοπόνησσο; Ας σημειωθεί (για να μην υπάρχουν παρανοήσεις) ότι στο Ναυαρίνο ΔΕΝ έγινε καμία απόβαση τύπου Νορμανδίας, έγινε μόνο θαλάσσια σύγκρουση και βεβαίως καταστροφή του Οθωμανικού στόλου. Ας σημειωθεί επίσης ότι ο Οθωμανικός στόλος βρισκόταν ήδη στο Ναυαρίνο. Η ναυμαχία δεν εμπόδισε το στόλο να δέσει στο ελληνικό λιμάνι και να κάνει ανεφοδιασμούς. Κάθε άλλο! Ο στόλος ήταν εκεί, ο Ιμπραήμ ήταν εκεί και έκαναν τις καταστροφές τους. 

Παρά τον εμφύλιο σπαραγμό, παρά τις μηχανορραφίες των ξένων και τον προσεταιρισμό πολιτικών όπως τον Μαυροκορδάτο και τον Κωλέττη, παρά τις νίκες του Ιμπραήμ και τον αποδεκατισμό στη στερεά Ελλάδα, μέρος της Πελοποννήσου έμενε λέφτερο. Έτσι διενεργήθηκε η εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (άνοιξη 1827), στην οποία αποφασίστηκε να έρθει ο Καποδίστριας ως κυβερνήτης, ενώ ψηφίστηκε και το νέο σύνταγμα της ελεύθερης Ελλάδος!

Ο Καποδίστριας πράγματι αποδέχτηκε να γίνει κυβερνήτης, παραιτήθηκε από όλα τα αξιώματα που είχε ως ανώτατος διπλωμάτης του τσάρου (υπουργός εξωτερικών), είχε μια σειρά διπλωματικών επαφών με Άγγλους, Γάλλους και άλλους, και ξεκίνησε (από το Λονδίνο) με πλοίο για την Ελλάδα, να έρθει να εκπληρώσει τους σκοπούς για τους οποίους εκλέχτηκε από την εθνοσυνέλευση.

Αν δεν είχε ήδη γείρει η πλάστιγκα υπέρ της ανεξαρτησίας, τι στο καλό ψηφίσαμε σύνταγμα και κυβερνήτη; έτσι για πλάκα; Το μόνο που μπορούσαν πλέον να κάνουν οι Άγγλοι ήταν να καθυστερήσουν το αναπόφευκτο, την άφιξη του Καποδίστρια στην απελευθερωμένη Ελλάδα, ώστε μετά την ήττα των Τούρκων, να εξακολουθεί η Ελλάδα να παραμένει ακέφαλη, παρά το ότι ο κυβερνήτης είχε εκλεγεί ήδη από την άνοιξη. 

Η ναυμαχία έγινε (1827), ο τούρκικος στόλος καταστράφηκε, ο Κολοκοτρώνης συνέχισε το νικηφόρο αγώνα στη στεριά, ο Καποδίστριας ήρθε (1828), οι Ρώσοι βρήκαν ευκαιρία και κήρυξαν τον ρωσοτουρκικό πόλεμο (1828), οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να αποσύρουν μαζικά τα στρατεύματά τους από την Ελλάδα, ενώ οι Γάλλοι έστειλαν στρατεύματα περί τις 10000 άνδρες Σεπτέμβρη του 1828 για να εκκαθαρίσουν την Πελοπόννησο από τους Τούρκους, σε συνεργασία με τους Έλληνες. Η γαλλική εκστρατεία υπό τον Νικολά Ζοζέφ Μαιζών ήταν ουσιαστικά αναγνωριστική, αφού έδωσε στην πραγματικότητα 2-3 μάχες όλες κι όλες. Ο πόλεμος είχε πια κριθεί!

Συνοψίζοντας, οι ξένοι τα συμφέροντά τους κοίταξαν, έβλεπαν ότι οι Έλληνες κρατάνε, φοβήθηκαν ο ένας τον άλλον και έτσι έσπευσαν και οι τρεις (Άγγλοι, Γάλλοι, Ρώσοι) και διέλυσαν τον τουρκικό στόλο, για να προλάβουν τα χειρότερα, δηλαδή μια πραγματικά ανεξάρτητη Ελλάδα. Παράλληλα φρόντισαν να προσεταιριστούν τους ανθρώπους που θα ήταν μελλοντικά στη διοίκηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Φρόντισαν δηλαδή να δημιουργήσουν μια Ελλάδα προτεκτοράτο. Ο Καποδίστριας αντιτάχθηκε σε κάτι τέτοιο και βεβαίως είχε το γνωστό τέλος. Από τότε λοιπόν, λεφτερωθήκαμε από τους Τούρκους, αλλά σκλαβωθήκαμε στους Ευρωπαίους. Η ιστορία συνεχίζεται...

Πηγές

1. Νεώτερη ιστορία του ελληνικού έθνους, Γ. Ρούσσος, εκδόσεις ελληνική μορφωτική εστία, 1975

2. Ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως, Δ. Κόκκινου, εκδόσεις Μέλισσα, 1960

3. ελληνική, αγγλική και γερμανική wikipedia